نام کتاب : شيعه در اسلام - ط جديد نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 1 صفحه : 97
ظهور عرفان در اسلام
در ميان صحابه پيغمبر اكرم
صلى الله عليه و آله (كه نزديك به دوازده هزار نفر از ايشان در كتب رجال ضبط و
شناخته شدهاند) تنها على عليه السلام است كه بيان بليغ او از حقايق عرفانى و
مراحل حيات معنوى به ذخاير بيكرانى مشتمل است و در آثارى كه از ساير صحابه در دست
است خبرى از اين مسائل نيست. در ميان ياران و شاگردان او كسانى مانند سلمان فارسى
و اويس قرنى و كميل بن زياد و رشيد هجرى و ميثم تمار پيدا مىشود كه عامه عرفا كه
در اسلام بهوجود آمدهاند ايشان را پس از على عليه السلام در رأس سلسلههاى خود
قرار دادهاند و پس از اين طبقه كسان ديگرى مانند طاوس يمانى و مالك بن دينار و
ابراهيم ادهم و شقيق بلخى در قرن دوم هجرى بهوجود آمدهاند كه بى اينكه به عرفان
و تصوف تظاهر كنند درزىِّ زهاد و پيش مردم، اولياى حق و مردان وارسته بودند ولى در
هر حال ارتباط تربيتى خود را به طبقه پيشين خود نمىپوشانيدند.
پس از اين طبقه، طايفه
ديگرى در اواخر قرن دوم و قرن سوم مانند بايزيد بسطامى و معروف كرخى و جنيد بغدادى
و نظايرشان بهوجود آمدند كه به سيرو سلوك عرفانى پرداختند و به عرفان و تصوف
تظاهر نمودند و سخنانى به عنوان كشف و شهود زدند كه به واسطه ظواهر زنندهاى كه
داشت فقها و متكلمين وقت را برايشان مىشورانيد و در نتيجه مشكلاتى برايشان
بهوجود مىآورد و بسيارى از ايشان را به دخمه زندان يا زير شكنجه يا پاى دار
مىكشانيد.
با اين همه در طريقه خود
در برابر مخالفين خود سماجت كردند و بدين ترتيب روز به روز، طريقت در حال توسعه
بود تا در قرن هفتم و هشتم هجرى به اوج وسعت و قدرت خود رسيد و پس از آن نيز گاهى
در اوج و گاهى در حضيض، تاكنون به هستى خود ادامه داده است.[1]
[1] . به كتب تراجم و
تذكرة الاولياء و طرائق و غير آن مراجعه شود
نام کتاب : شيعه در اسلام - ط جديد نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 1 صفحه : 97