حق در آن بود كه حذف كردند. از اين جهت، علماء، همه گفته ها را ضبط كردند تا همه كس توهّم نكند». [1]
از اين قبيل توجيهات در حواشى و تعليقات ايشان، به ويژه بر تفسير ابوالفتوح رازى، فراوان است. [2] و اين در حالى است كه بسيارى از اين حكايات و قصص را ابوالفتوح از عرائس ثعلبى نقل كرده است و علامه شعرانى درباره ثعلبى با صراحت مى فرمايد:
«اعتماد بسيار بر قول ثعلبى نيست و اين سخنان نه از معصوم است و نه از كتب تواريخ معتبر [نقل شده است]». [3]
همان گونه كه درباره ديگران نيز چنين اظهار نظرهايى دارد و مى فرمايد:
«قول وهب بن منبّه حجّت نيست [4] و سخن كعب الاحبار را باور نبايد كرد؛ چون به دروغگويى معروف بود [5] و قول عبداللّه بن عبّاس و كعب و ديگران حجّت نيست [6] و عبداللّه [بن مسعود] با كمال وثاقت معصوم نبود و كلام او حجّت نيست [7] و ابوهريره نيز معتبر نيست و به روايات وى استناد نتوان كرد. [8] و خلاصه اينكه اين سخن... قول عايشه است، از اجتهاد خود گفته و رأى هيچ كس براى ديگران حجّت نيست». [9]
آرى، على رغم اينكه با صراحت اين ديدگاه را درباره اقوال صحابه و تابعين آورده است، در پاره اى موارد ناچار از توجيه برخى از اين حكايات شده است كه

[1] تفسير ابوالفتوح رازى، ج ۴، ص ۱۶۴.

[2] براى نمونه ر.ك: تفسير ابوالفتوح رازى، ج ۶، ص ۲۷۳ و ۴۲۰؛ ج ۷، ص ۴۴۸؛ ج ۸ ، ص ۳۴۵، ۳۷۸ ـ ۳۷۹ و ۴۲۲؛ شرح اصول كافى، ج ۷، ص ۲۸۷ ـ ۲۸۸ .

[3] تفسير ابوالفتوح رازى، ج ۷، ص ۴۵۳؛ ج ۸ ، ص ۲۷۲.

[4] همان، ج ۱۲، ص ۷۸.

[5] همان، ص ۷۹.

[6] همان، ج ۱۱، ص ۲۲۳.

[7] همان، ج ۹، ص ۲۵۶.

[8] همان، ص ۳۷۰.

[9] همان، ص ۱۶۰ و ج ۷، ص ۳۵۶ ـ ۳۵۷، ۳۷۵، ۳۸۲ و ۳۹۷.