و «من» تبيين را باشد.
«... مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ الآخِر...» «من» بدل بعض است از كلّ؛ چنان كه: اَخَذْتُ المالَ ثُلْثُهُ وَرَأَيْتُ القومَ ناساً مِنْهُمُ، و نظير اين قوله: «وَ لِلّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً» (آل عمران ۳: ۹۷).
بعضى از مفسّران گفتند: ابراهيم عليه السلام پيش از اين دعايى كرد مطلق، اجابت نيامد كه مصلحت نبود، من قوله تعالى «وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي» (بقره ۲: ۱۲۴)؛ جواب اين آمد كه: «لا يَنالُ عَهْدِي الظّالِمِينَ» (بقره ۲: ۱۲۴). چون اينجا خواست تا سؤال كند، مؤدب شده بود. سؤال مقيّد كرد، مؤمنان را دعا كرد و كافران را نكرد. گفت: «مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ الآخِر...» (بقره ۲: ۱۲۶) اين حديث مُذَكر آن است.
و امّا آنچه تحقيق مذهب است در اين باب، در آيه مقدم بيان كرديم فى قوله: «وَمِنْ ذُرِّيَّتِي» . حق تعالى گفت: «وَ مَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلاً...» (بقره ۲: ۱۲۶). در آيه حذفى و اختصارى هست و تقدير چنين است كه: اَجِبْتُ دَعْوَتَكَ في مَن آمَنَ بي واليومِ الآخِر فأمّا من كفرَ فاُمَتِّعُهُ قَليلاً؛ دعاى تو در حق مؤمنان مستجاب است و امّا كافران را، من قَوْلِهِ «قَلِيلاً» ، ايشان را برخوردارى دهم اندكى.
در نصف او دو وجه گفته اند: يكى آنكه صفت مصدرى باشد محذوف، و «إمّا» صفت ظرفى باشد محذوف متاعاً قليلاً و زماناً قليلاً [1] .
و در معنى او دو قول گفته اند: يكى آنكه متاع دنيا خواست، چون متاع دنيا را خود اندكى خواند، فى قوله: «قُلْ مَتاعُ الدُّنْيا قَلِيلٌ...» (نساء ۴: ۷۷) [2] و به اضافه به آنكه مؤمنان را در بهشت خواهد بودن اندك است و نيز به اضافت با عذاب كافران در دوزخ اندك است.

[1] متاعى كم و زمانى اندك.

[2] اى پيغامبر من گوى: برخوردارى درين گيتى اندك است (كشف الاسرار، ج ۲، ص ۵۸۷).