اعلام القرآن - فرهنگ و معارف قرآن - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : اعلام القرآن نویسنده : فرهنگ و معارف قرآن جلد : 1 صفحه : 518

دارد. برخى معتقدند: مراد آن است كه او بين مردم به سخن چينى مى‌پرداخت تا آتش دشمنى برانگيزد؛ در حالى كه در گردنش ريسمانى از ليف خرما بود و آيه نيز براى تحقير او، وى را با چنين تصويرى ارائه كرده است. [1]
شايد آيه بيان حال او در جهنّم باشد؛ به اين معنا كه در پشت او هيمه‌اى از چوب جهنّم و در گردنش زنجيرى از آتش است و وبال كار خويش را به گردن مى‌كشد. [2] از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل است كه هركس سوره تبّت را قرائت كند، اميدوارم كه خداوند او و ابولهب را در يك خانه جمع نكند. [3] فخر رازى در اين سوره، از سه خبر غيبى سخن به ميان مى‌آورد:
1. نابودى و زيان‌كارى ابولهب؛ 2. بهره نبردن او از مال و فرزند*؛ 3. اهل آتش بودن او. [4] اين سوره گذشته از آن‌چه بيان شد، از ديرباز مورد گفت و گوهاى تفسيرى فراوانى واقع شده است؛ به ويژه از اين جهت كه چرا خداوند، بر خلاف سوره كافرون، پيامبر صلى الله عليه و آله را به گفتن و نفرين كردن، مأمور نكرده و خود به دفاع از حضرت برخاسته است؟ و اين‌كه آيا اين سوره، زمينه ايمان آوردن ابولهب را مسدود نمى‌كند و او را در كفرش مجبور نمى‌سازد؟ [5] ... در پاسخ به سؤال دوم برخى از مفسران گفته‌اند: تعلق قضاى حتمى الهى به افعال اختيارى انسان، باعث بطلان اختيار نمى‌شود؛ چون فرض اين است كه فعل و اراده الهى به فعل اختيارى انسان تعلق گرفته و اگر فعل انسان به اختيار خود او صادر نشود باعث مى‌شود اراده خداوند از مرادش تخلف پيدا كند و اين محال است‌ [6]
به عبارت ديگر، خداوند مى‌داند كه هر كس با استفاده از اختيار و آزادى‌اش چه كارى را انجام مى‌دهد؛ مثلًا در آيات مورد بحث خداوند از آغاز مى‌دانسته كه ابولهب و همسرش با ميل و اراده خود هرگز ايمان نمى‌آورند نه با اجبار و الزام. به تعبير ديگر عنصر آزادى اراده و اختيار نيز جزء معلوم خداوند بوده، او مى‌دانسته است كه بندگان با صفات اختيار و با اراده خويش چه عملى را انجام مى‌دهند؛ بنابراين، چنين علمى و خبر دادن از چنان آينده‌اى تأكيدى است بر مسأله اختيار، نه دليلى بر اجبار. [7]
به هر حال، نزول اين سوره، به ديگران نشان داد كه نزد خدا و در امور دين، هرگز به خويشاوندى توجه نمى‌شود؛ [8] افزون بر اين، مفسران در ذيل آياتى چند، از ابولهب سخن به ميان آورده‌اند:

[1]. مجمع‌البيان، ج10، ص 852 (2) (3) 1 و. تفسير بيضاوى،ج 4، ص 462
[4]. التفسير الكبير، ج32، ص 170- 171
[5]. همان، ص 168- 169
[6]. الميزان، ج 20، ص385
[7]. نمونه، ج 27، ص424
[8]. الفرقان، ج 20، ص501

نام کتاب : اعلام القرآن نویسنده : فرهنگ و معارف قرآن جلد : 1 صفحه : 518

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست