شيوه هاى نزول وحى در نظر ابوالفتوح رازى

خداوند در سوره شورا، آيه پنجاه و يكم مى فرمايد: «وَ ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللّهُ إِلاّ وَحْياً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً...» .
ابوالفتوح رازى در تفسير اين آيه معتقد است:
«گفته اند سبب نزول اين آيه آن است كه جهودان گفتند: اگر محمد صلى الله عليه و آله پيغمبر است، چرا خداوند با او سخن نمى گويد بدون واسطه، يا خداى را نبيند؛ چنان كه موسى ديد و شنيد؟ رسول صلى الله عليه و آله گفت: موسى عليه السلام خداوند را نديده و او وحى چنان كند كه صلاح داند و خداوند تعالى اين آيه را فرستاد: «ما كانَ لِبَشَرٍ» ؛ نباشد هيچ آدمى را، «أَنْ يُكَلِّمَهُ اللّهُ» ؛ كه خداى با او سخن گويد، «إِلاّ وَحْياً» ؛ الاّ به وحى. گفته اند مراد الهام است يا در خواب باز نمودن. «أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ» ؛ يا از پس حجابى؛ يعنى الاّ و محل كلام از پس حجابى باشد، نه آنكه متكلم در پس حجابى باشد كه در اين صورت جسم است و بعضى ديگر در مورد قسم دوم گفته اند معنى آن است كه در نفى معاينه و مشاهده به منزله آن است كه در حجاب باشد و حجاب مانعى باشد كه منع كند از ادراك. «أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً» ؛ يا پيغمبرى بفرستد، چون جبرئيل؛ چنان كه با پيغمبران كرد». [1]
پس وحى يا مستقيم بر قلب پيامبر نازل مى شد يا غير مستقيم بوده كه ما در بخشهاى بعدى ماهيت و چگونگى هر كدام را جداگانه بررسى خواهيم نمود.
چگونگى وحى مستقيم: اين نوع وحى دشوارترين گونه از نزول وحى است؛ چرا كه در اين صورت پيامبر با همه وجود خويش و بدون هيچ واسطه اى با مبدأ هستى

[1] روح الجنان، ج ۱۰، ص ۶۹، با تلخيص و تصرف. گفتنى است بيشتر نقل قولها از تفسير ابوالفتوح با تصرفاتى همراه است و لذا در ج ۱۷، ص ۱۴۳، از چاپ بنياد پژوهشها، با تفاوت جدى اين عبارتها نقل شده است.