۷. اسماعيليه

در ميان اين فرقه ها، اسماعيليان را كه هنوز در خراسان و قائنات و كرمان و محلاّت از نقاط كشور ايران وجود دارند، مورد مطالعه قرار مى دهيم.
اين فرقه، كه به نامهاى: اسماعيليه، سبعيّه، هفت اماميان، باطنيان، باطنيه، حشاشين، ملاحده، فداييان معروف اند، مى گويند امامت به حضرت اسماعيل فرزند بزرگ تر حضرت امام جعفر صادق عليه السلام ختم مى شود؛ زيرا ابتداء او از جانب پدر به جانشينى تعيين گرديد و با اينكه پنج سال پيش از وفات امام ششم، اسماعيل دار فانى را بدرود گفت، مع هذا پيروان او معتقدند و گفتند كه او تا پنج سال پس از وفات پدر در قيد حيات بود و در بازار بصره ديده شد و حتى مردى مفلوج را شفا بخشيد. امام جعفر صادق عليه السلام قبل از مرگ فرزندش اسماعيل، پسر دوم خود يعنى امام موسى عليه السلام را به امامت و جانشينى خويش برگزيد.
طرفداران اسماعيل گفتند كه امام نمى تواند در تعيين جانشين خود تغيير عقيده بدهد و چون اسماعيل پيش از پدر درگذشت، امامت به محمد بن اسماعيل منتقل شد و او «سابع تام» است و دَور هفت بدو تمام مى شود و پس از او امامت در خاندان وى باقى ماند.
دُعات (جمع داعى) از طرف بازماندگان اسماعيل به كشورهاى اسلامى رفتند تا عقيده آنان را تبليغ كنند.
مردى بود او را بوميمونِ قدّاح خواندند وديگر آن را عيسى چهار لَختان و ديگر آن را فلان دندانى و هر سه كافر و ملحد بودند و با يكديگر دوستى داشتند و به وقت طعام و شراب با هم بودندى... . [1]
پسر همين ميمون ملقّب به قدّاح يعنى عبداللّه ، به رياست شعبه قرامطه رسيد.

[1] بيان الاديان، چاپ استاد فقيد عباس اقبال آشتيانى.