بُديْل [1] بن ورقاء مذكور تا غزوه حنين، كه در سنه هشت از هجرت روى داد، در حيات بوده است و اندكى قبل از وفات حضرت رسول در سنّ ۹۷ سالگى وفات يافت و پسرش نافع بن بديل جدّ اعلاى مؤلّف در سال چهار از هجرت با قريب هفتاد نفر، و به روايتى چهل نفر، از اخيار صحابه حضرت رسول در وقعه بئر معونه، كه اشاره بدان شد، به درجه شهادت رسيدند و تفصيل اين واقعه در عموم كتب سير و تواريخ مبسوطاً مذكور است. غرض ما در اينجا فقط اشاره اجمالى بود به اين واقعه، براى مزيد تعرفه جدّ اعلاى مؤلّف. و عبداللّه بن رواحه در مرثيه او گفت:
۰ رَحِمَ اللّه ُ [2] نافِعَ بْنَ بُدَيْلرَحْمَةَ الْمُبْتَغى ثَوابَ الْجِهادِ ۰
۰ صابِراً صادِقَ اللِّقاءِ إِذا ماأكْثَرَ الْقَوْمُ قالَ قَوْلَ السَّدادِ ۰
در ترجمه احوال بُدَيْل بن وَرقاء خزاعى مزبور با هفت پسر او، نافع و عبداللّه و عبدالرّحمن و سلمه و عمرو و عثمان و محمّد ابناء بُدَيْل، كه همه از افاضل صحابه حضرت رسول و بسيارى از ايشان نيز از زمره مخلصين حضرت امير و در ركاب آن حضرت در صفّين به درجه شهادت رسيده اند.
و امّا خاندان ابوالفتوح در شهر رى از خاندانهاى علم و دانش و فضيلت و تقوا بوده و همگى در اين شهر اقامت داشته اند. علماى اين خاندان هر كدام در عصر خود از پيشوايان و مروّجين و متعصّبين مذهب فرقه حقّه جعفريّه مصدر خدمات علمى و فقهى بزرگ بوده اند و ما براى تأييد اين نظر، به ذكر بعض نظريات كتب رجال درباره برخى از ايشان مبادرت و اكتفاء مى كنيم.

[1] تفسير ابوالفتوح، ج ۵، ص ۶۱۶ ـ ۶۱۷، تهران، ۱۳۱۵ش.

[2] اسدالغابة، ج ۵، ص ۷.