نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 9 صفحه : 238
جبر الهى، يا جبر طبيعى، يا جبر اقتصادى، و يا جبر محيط بدانند تنها به هنگام
سخن گفتن و يا مطالعه در كتابها از اين مسلك طرفدارى مىكنند، ولى در عمل حتى
خودشان هرگز چنين عقيدهاى ندارند، بهمين دليل اگر به حقوق آنها تجاوزى شود متجاوز
را مستحق توبيخ و ملامت و محاكمه و مجازات مىدانند، و هرگز حاضر نيستند به عنوان
اينكه او مجبور به انجام اين كار است از وى صرفنظر كنند و يا مجازاتش را ظالمانه
به پندارند و يا بگويند او نمىتوانسته است اين عمل را مرتكب نشود چون خدا خواسته
يا جبر محيط و طبيعت بوده است، اين خود دليل ديگرى بر فطرى بودن اصل اختيار است.
بهر حال هيچ جبرى مسلكى را نمىيابيم كه در عمل روزانه خود به اين عقيده پاى
بند باشد بلكه بر خوردش با تمام انسانها برخورد با افراد آزاد و مسئول و مختار
است.
تمام اقوام دنيا به دليل تشكيل دادگاهها و دستگاههاى قضايى براى كيفر متخلفان
عملا آزادى اراده را پذيرفتهاند.
تمام مؤسسات تربيتى جهان نيز بطور ضمنى اين اصل را قبول كردهاند كه انسان با
ميل و اراده خود كار مىكند و با تعليم و تربيت مىتوان او را راهنمايى و ارشاد
كرد و از خطاها و اشتباهات و كج انديشيها بر كنار ساخت.
[2- فعل" شقوا" و"
سعدوا"]
2- جالب اينكه در آيات فوق" شقوا" به عنوان فعل معلوم" و
سعدوا" به عنوان فعل مجهول آمده است [1]
[1]" سعدوا" از ماده"
سعد" مىباشد كه به عقيده گروهى از ارباب لغت فعل لازم است و مفعول نمىگيرد،
بنا بر اين صيغه مجهول ندارد و لذا ناچار شدهاند كه آن را مخفف از"
سعدوا" (فعل مجهول از باب افعال) بدانند، ولى بطورى كه آلوسى در روح المعانى
در ذيل آيه از بعضى از ارباب لغت نقل كرده فعل ثلاثى آن نيز متعدى است و سعده
اللَّه و مسعود گفته مىشود بنا بر اين نيازى نيست كه ما اين فعل مجهول را از باب
افعال بدانيم. (دقت كنيد).
نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 9 صفحه : 238