" و سر انجام در حال كفر و بى‌ايمانى از دنيا خواهند رفت" (وَ ماتُوا وَ هُمْ كافِرُونَ‌).

1- قرآن در دو آيه بالا اين واقعيت را تاكيد مى‌كند كه تنها وجود برنامه‌ها و تعليمات حياتبخش براى سعادت يك فرد، يا يك گروه كافى نيست، بلكه آمادگى زمينه‌ها نيز بايد به عنوان يك شرط اساسى مورد توجه قرار گيرد.

آيات قرآن مانند دانه‌هاى حياتبخش باران است، كه مى‌دانيم در باغ سبزه رويد و در شوره‌زار خس! آنها كه با روح تسليم و ايمان و عشق به واقعيت به آن مى‌نگرند، از هر سوره، بلكه از هر آيه‌اى، درس تازه‌اى فرا مى‌گيرند كه ايمانشان را پرورش مى‌دهد و صفات بارز انسانيت را در آنها تقويت مى‌كند.

ولى كسانى كه از پشت شيشه‌هاى تاريك لجاجت و كبر و نفاق به اين آيات مى‌نگرند نه تنها از آنها بهره نمى‌گيرند، بلكه بر شدت كفر و عنادشان افزوده مى‌شود.

و به تعبير ديگر در برابر هر فرمان تازه‌اى نافرمانى و عصيان جديدى مى‌كنند، و در مقابل هر دستورى سركشى تازه‌اى، و در مقابل هر حقيقت، لجاجت جديدى، و اين سبب تراكم عصيانها، و نافرمانيها و لجاجتها، در وجودشان مى‌شود، و چنان ريشه‌هاى اين صفات زشت در روح آنان قوى مى‌گردد كه سر انجام در حال كفر مى‌ميرند، و راه بازگشت به روى آنها به كلى بسته مى‌شود! و باز به تعبير ديگر: در هيچ برنامه تربيتى تنها" فاعليت فاعل" كافى نيست، بلكه روح پذيرش و" قابليت قابل" نيز شرط اساسى است.

2-" رجس" در لغت به معنى موجود پليد و ناپاك است، و به گفته" راغب"