و حتى در لحظه پرتاب سفينه نيز زمين هم بدور خود و هم بدور آفتاب با سرعت فوق العاده‌اى در حركت است، ولى از آنجا كه تمام اين حركات گوناگون حساب و اندازه دقيقى دارد كه مطلقا از آن تخلف نمى‌كند، فضانوردان موفق مى‌شوند كه با محاسبات پيچيده درست در منطقه مورد نظر فرود آيند! ستاره‌شناسان مى‌توانند از دهها سال قبل، خسوف و كسوفهاى جزئى و كلى را كه در نقاط مختلف زمين روى مى‌دهد دقيقا پيش‌بينى كنند، اينها همه نشانه دقت در اندازه‌گيريهاى جهان بزرگ است.

در موجودات كوچك، در مورچگان ريز با آن اندامهاى پيچيده و متنوع و رگها و اعصاب، ظرافت اين اندازه‌گيرى خيره كننده است، و هنگامى كه به موجودات كوچكتر، يعنى جانداران ذره‌بينى، ميكربها، ويروسها، آميبها مى‌رسيم ظرافت اين اندازه‌گيرى اوج مى‌گيرد، و در آنجا حتى يك هزارم ميليمتر و كوچكتر از آن تحت حساب است، و از آن فراتر هنگامى كه به داخل اتم وارد مى‌شويم تمام اين مقياسهاى اندازه‌گيرى را بايد دور بريزيم، و اندازه‌ها به قدرى كوچك مى‌شود كه به فكر هيچ انسانى نمى‌گنجد.

اين اندازه‌گيرى تنها در مساله كميتها نيست، كيفيتهاى تركيبى از اين اندازه‌گيرى نيز دقيقا برخوردار است، نظامى كه بر روح و روحيات انسان و اميال و غرائز او حاكم است، نيز اندازه‌گيرى دقيقى در مسير خواسته‌هاى فردى و اجتماعى انسان دارد كه اگر كمترين دگرگونى در آن رخ دهد نظام زندگى فردى و اجتماعى او به هم مى‌ريزد.

در عالم طبيعت، موجوداتى هستند كه آفت يكديگرند، و هر كدام ترمزى در برابر ديگرى محسوب مى‌شود.

پرندگان شكارى از گوشت پرندگان كوچك تغذيه مى‌كنند، و از اينكه آنها از حد بگذرند، و تمام محصولات را آسيب برسانند جلوگيرى مى‌نمايند،