از آنچه گفتيم به خوبى روشن مى‌شود كه در آيه هيچ نشانه‌اى از مذهب جبر نيست، بلكه تاكيدى است بر اصل اختيار و تعيين سرنوشت انسان به دست خودش.

درباره مهر نهادن خداوند بر قلب و گوش انسان، و پرده افكندن بر دل او، بحثهاى بيشترى در جلد اول ذيل آيه 7 سوره بقره آورده‌ايم‌ [1]

نكته‌ها:

خطرناكترين بتها بت هواى نفس است.

در حديث خوانديم كه مبغوض‌ترين معبودى كه مورد پرستش واقع شده است نزد خداوند بت هوى و هوس است.

در اين سخن هيچگونه مبالغه نيست، چرا كه بتهاى معمولى موجوداتى بى‌خاصيتند، ولى بت هوى و هوس اغوا كننده، و سوق دهنده به سوى انواع گناه و انحراف است.

به طور كلى مى‌توان گفت اين بت خصوصياتى دارد كه آن را مستحق اين نام" منفورترين بتها" كرده است.

زشتيها را در نظر انسان زينت مى‌دهد، تا آنجا كه انسان به اعمال زشت خود مى‌بالد و به مصداق‌ وَ هُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعاً (كهف- 104) به عنوان يك صالح به آن افتخار مى‌كند!

2- مؤثرترين راه نفوذ شيطان هوى‌پرستى است‌

، چرا كه تا پايگاهى در درون انسان وجود نداشته باشد شيطان قدرت بر وسوسه‌گرى ندارد و پايگاه شيطان چيزى جز هواپرستى نيست، همان چيزى كه خود شيطان به خاطر آن‌

[1] جلد اول تفسير نمونه صفحه 81 به بعد ذيل آيه 7 سوره بقره.