اما اگر مدتى در مسيرهاى انحرافى قرار گيرند، و يا اصلا از آنها استفاده نشود، تدريجا تحليل رفته و يا به كلى دگرگون مى‌شوند و حقايق را وارونه نشان مى‌دهند، درست همانند آئينه صافى كه گرد و غبار ضخيمى آن را بپوشاند، و يا خراشهاى زياد و عميقى بر چهره آن وارد شود كه ديگر نمى‌تواند چيزى را نشان دهد، و اگر نشان دهد هرگز با واقعيت آن تطبيق نمى‌كند.

اين اعمال نادرست و موضعگيريهاى انحرافى انسان است كه نعمت بزرگ ابزار شناخت را از او مى‌گيرد، و به همين دليل مقصر اصلى خود او و گناه آن نيز بر گردن خود او است.

آيات فوق ترسيم گويايى از همين مساله مهم و سرنوشت‌ساز است، هوسبازان مستكبر، و خود خواهان متعصب، و دنباله روان بى قيد و شرط را به كسانى تشبيه مى‌كند كه از يك سو در غل و زنجير گرفتارند، اين همان زنجيرهاى هوس و كبر و غرور و تقليد كوركورانه است كه خود بر دست و گردن خويش نهاده‌اند، و بر كسانى تشبيه مى‌كند كه در محاصره دو سد نيرومند و غير قابل عبور قرار گرفته‌اند.

و از سوى ديگر چشمانشان نيز بسته و نابينا است.

غل و زنجير به تنهايى براى جلوگيرى از حركت آنها كافى است، آن دو سد عظيم نيز به تنهايى مانع فعاليت آنها است، نداشتن چشم و نابينايى خود نيز عامل مستقلى است.

اين دو سد گويى به قدرى بلند و نزديك است كه به تنهايى قدرت ديد آنها را مى‌گيرد همانگونه كه قدرت حركت را از آنها سلب مى‌كند.

كرارا گفته‌ايم هدايت‌پذيرى انسان تا زمانى است كه به اين مرحله نرسيده باشد، اما هنگامى كه به اين مرحله برسد اگر تمام انبياء و اوليا نيز جمع شوند و تمام كتب آسمانى را بر او بخوانند مؤثر نخواهد شد!