وَ الْأَفْئِدَةَ).

" اما كمتر شكر نعمتهاى او را بجا مى‌آوريد" (قَلِيلًا ما تَشْكُرُونَ‌).

" سواه" از ماده" تسويه" به معنى تكميل كردن است، و اين اشاره به مجموع مراحلى است كه انسان از هنگامى كه به صورت نطفه است تا مرحله‌اى كه تمام اعضاى بدن او آشكار مى‌گردد طى مى‌كند و همچنين مراحلى را كه آدم بعد از آفرينش از خاك تا به هنگام نفخ روح پيمود [1] تعبير به" نفخ" (دميدن) كنايه‌اى است براى حلول روح در بدن آدمى گويى تشبيه به هوا و تنفس شده است، هر چند نه اين است و نه آن.

و اگر گفته شود نطفه انسان از آغاز كه در رحم قرار مى‌گيرد و قبل از آن يك موجود زنده است بنا بر اين نفخ روح چه معنى دارد؟

در پاسخ مى‌گوئيم در آغاز كه نطفه منعقد مى‌شود تنها داراى يك نوع" حيات نباتى" است، يعنى فقط تغذيه و رشد و نمو دارد، ولى از حس و حركت كه نشانه" حيات حيوانى" است و همچنين قوه ادراكات كه نشانه" حيات انسانى" است در آن خبرى نيست.

اما تكامل نطفه در رحم به مرحله‌اى مى‌رسد كه شروع به حركت مى‌كند و تدريجا قواى ديگر انسانى در آن زنده مى‌شود، و اين همان مرحله‌اى است كه قرآن از آن تعبير به نفخ روح مى‌كند.

اضافه" روح" به" خدا" به اصطلاح" اضافه تشريفى" است، يعنى‌

[1] قابل توجه اينكه بعضى اين آيه را تنها اشاره‌اى به مراحل تكامل جنينى مى‌دانند و بعضى احتمال داده‌اند تنها به مراحل تكامل آدم بعد از خلقت از خاك ناظر باشد (زيرا در آيات ديگر قرآن عين اين تعبيرات در مورد خلقت آدم آمده است) ولى هيچ مانعى ندارد كه به هر دو باز گردد چون هم آفرينش آدم از خاك و هم نسل او از آب نطفه، اين مراحل را طى كرده و مى‌كنند.