جهان انجام داده‌اند و مواهبى كه خدا در آن جهان به آنها عنايت كرده در مسير تكامل دائما پيش مى‌روند.

به خواست خدا در ذيل آيات مناسب بحث پيرامون تكامل انسان را حتى در بهشت مشروحتر بيان خواهيم داشت.

5- فردوس جاى چه كسانى است؟

سؤال ديگرى كه در اينجا پيش مى‌آيد اين است كه" فردوس" چنان كه گفته شد برترين جاى بهشت است‌ [1] و در آيات فوق خوانديم فردوس منزلگاه افراد با ايمان و صاحبان اعمال صالح است، اگر چنين است مناطق ديگر بهشت ساكنانى نبايد داشته باشد، چرا كه غير مؤمن را در بهشت راهى نيست.

در پاسخ اين سؤال مى‌توان گفت كه آيات فوق به هر فردى كه ايمان و عمل صالح دارد اشاره نمى‌كند بلكه درجه والايى از نظر ايمان و عمل صالح را معيار براى دخول در فردوس قرار داده، هر چند ظاهر آيه مطلق است، اما توجه به مفهوم كلمه" فردوس" آن را مقيد مى‌كند.

لذا در سوره مؤمنون كه صفات وارثان فردوس را بيان مى‌كند حد اعلايى از صفات مؤمنان را ذكر كرده كه در همه افراد وجود ندارد و اين خود قرينه‌اى است بر اينكه ساكنان فردوس بايد داراى صفات ممتازى باشند، علاوه بر ايمان و عمل صالح.

و نيز به همين دليل در حديثى كه سابقا از پيامبر ص نقل كرديم خوانديم كه مى‌فرمايد هر وقت از خدا تقاضاى بهشت را مى‌كنيد مخصوصا تقاضاى‌

[1] بعضى گفته‌اند اين لغت در اصل از زبان رومى گرفته شده است و بعضى ريشه آن را از زبان حبشى مى‌دانند كه به زبان عرب انتقال يافته است (تفسير فخر رازى و تفسير مجمع البيان).