جناب تاويل اين آيه است، هم چنان كه از روايت صدوق هم استفاده مى‌شد.

و در الدر المنثور است كه سعيد بن منصور و ابن منذر و بيهقى در سنن خود از جابر روايت كرده‌اند كه در تفسير آيه‌(لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ) گفته است: معناى اين آيه صورت وقوع به خود نمى‌گيرد مگر وقتى كه هيچ يهودى و مسيحى و صاحب ملتى جز اسلام نماند، و نيز صورت نمى‌گيرد مگر وقتى كه گرگ و گوسفند، شير و گاو و انسان و مار با هم زندگى كنند و از يكديگر ايمن شوند، و نيز واقع نمى‌شود مگر وقتى كه هيچ موشى انبانى را سوراخ نكند و واقع نمى‌شود مگر وقتى كه جزيه بكلى لغو شود، و صليب‌ها شكسته و خوكها كشته شوند، و اين وقتى است كه عيسى بن مريم از آسمان فرود آيد[1].

مؤلف: منظور از لغو جزيه به قرينه صدر روايت اين است كه موضوعى براى جزيه باقى نمى‌ماند. و اين كه اين روايت دلالت داشت بر اينكه در آن روز كفر و شركى در روى زمين باقى نمى‌ماند معنايى است كه روايات ديگر نيز بر آن دلالت دارند. و همچنين روايات ديگرى هست كه آنها نيز دلالت دارند بر اينكه مهدى (عج) بعد از ظهورش جزيه را از اهل كتاب بر مى‌دارد.

و چه بسا آيه شريفه‌(وَ أَلْقَيْنا بَيْنَهُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ إِلى‌ يَوْمِ الْقِيامَةِ)[2] و آيه‌(فَأَغْرَيْنا بَيْنَهُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ إِلى‌ يَوْمِ الْقِيامَةِ)[3] و آيات ديگرى كه در اين باره در مورد اهل كتاب نازل شده اين روايت را تاييد كند، زيرا خالى از ظهور در اين نيست كه اهل كتاب تا روز قيامت باقى خواهند ماند، هر چند مى‌توان گفت كه اين آيات كنايه از اين است كه تا ابد محبت و مودت از ميان اين گروه برخواهد خاست و ما در ذيل آيات مزبور اين احتمال را داده و در پيرامون آن مطالبى گذرانديم.

[رواياتى در ذيل آيه:(وَ الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ ...) و استناد مستمر ابو ذر به اين آيه شريفه در برابر عثمان و معاويه و گنجينه داران‌]

و نيز در الدر المنثور است كه ابن الضريس از علباء بن احمر روايت كرده كه عثمان بن عفان وقتى دستور داد قرآنهايى نوشته شود نويسندگان خواستند واوى را كه در سوره برائت در آيه‌(وَ الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ) هست بيندازند، ابى ذر گفت: واو را در جاى خود مى‌گذاريد يا شمشير بدوش بگيريم، نويسندگان واو را دوباره به آيه ملحق كردند[4].

شيخ در امالى از جماعتى از ابى المفضل و از بقيه رجال سندش نقل كرده كه راوى گفت: رسول خدا 6 بعد از آنكه آيه‌

[1] الدر المنثور ج 3 ص 231

[2] ( 2 و 3) ما در ميان آنان تا روز قيامت عداوت و كينه‌توزى برانگيختيم. سوره مائده آيات 64 و 14

[3] ( 2 و 3) ما در ميان آنان تا روز قيامت عداوت و كينه‌توزى برانگيختيم. سوره مائده آيات 64 و 14

[4] الدر المنثور، ج 3 ص 232