نداشته باشد قدر متيقن از افراد امتند.

پس نبايد گفت: توسل به اين بزرگواران و آنان را در درگاه خدا شفيع قرار دادن شرك است. و ما در جلد اول اين كتاب بحث مفصلى در اطراف شفاعت گذرانديم. (بدانجا مراجعه شود).

[معناى فلاح ]

(إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ) فلاح ، فوز ، نجاح ، ظفر و سعادت همه الفاظى هستند كه معانيشان نزديك به هم هستند، و لذا راغب فلاح را به رسيدن به آرزو كه همان معناى سعادت است تفسير نموده، و در مفردات خود گفته: الفلح به معناى شكافتن است، و در مثل گفته شده است الحديد بالحديد يفلح- يعنى آهن با آهن شكافته مى‌شود ، و اگر برزگران را هم فلاح مى‌گويند به همين عنايت است كه آنان زمين را مى‌شكافند.

و فلاح به معناى ظفر يافتن به مقصود است، و آن دو قسم است: يكى دنيوى و ديگرى اخروى. فلاح و رستگارى دنيوى عبارتست از ظفر يافتن به سعادتهايى كه با دستيابى به آنها زندگى دنيايى آدمى خوش و خرم مى‌شود، مانند بقاء و توانگرى و عزت، شاعر هم كه مى‌گويد:

همين معنى را اراده كرده است. و فلاح اخروى به داشتن چهار چيز است: 1- بقاء بدون فنا 2- غناى بدون فقر 3- عزتى كه آميخته و دستخوش ذلت نگردد 4- علمى كه جهل در آن راه نيابد[2].

و بنا بر اين ممكن است گفته شود كه فلاح همان سعادت است، و براى خاطر عنايتى از سعادت به فلاح تعبير مى‌كنند، و آن عنايت اين است كه لازمه سعادت ظفر يافتن و رسيدن به آرزوها با شكافتن و دريدن حجابهايى است كه حايل بين آدمى و بين آن است، و اين عنايت در همه موارد استعمال اين كلمه از قبيل:(قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ)[3] و(قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها)[4] و

[1] زندگى را به هر طورى كه مايلى به سر ببر كه گاه مى‌شود با ضعف عقل و بصيرت دنيا به كام آدمى است، و گاه با وفور عقل و كمال مهارت، ناكامى بهره اوست، و او خود نمى‌فهمد اين ناكامى از كجا است.

[2] مفردات راغب ص 385

[3] سوره مؤمنون آيه 1

[4] سوره الشمس آيه 9