صراط مستقيم استنكاف مى‌ورزند و در دين خدا متفرق مى‌شوند تهديد مى‌كند و رسول خدا 6 را از آنان تبرئه مى‌نمايد، و كسانى را كه نيكى مى‌كنند به جزاى نيك وعده و نويد مى‌دهد و جزاى روز قيامت را امرى منجز معرفى مى‌كند.

(هَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ تَأْتِيَهُمُ الْمَلائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ رَبُّكَ أَوْ يَأْتِيَ بَعْضُ آياتِ رَبِّكَ) استفهام در اين آيه انكارى است در مقامى كه موعظه سود نمى‌دهد و دعوت به حق مفيد نمى‌افتد، بنا بر اين مى‌توان گفت امورى كه در آيه شريفه ذكر شده قضاوت حتمى و حكم قطعى خداوند است به اينكه آنان را از بين برده زمين را از لوث وجودشان پاك سازد.

لازمه اين سياق اين است كه مراد از آمدن ملائكه، عذاب آوردن آنان باشد، هم چنان كه در آيه‌(وَ قالُوا يا أَيُّهَا الَّذِي نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ إِنَّكَ لَمَجْنُونٌ لَوْ ما تَأْتِينا بِالْمَلائِكَةِ إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ما نُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ إِلَّا بِالْحَقِّ وَ ما كانُوا إِذاً مُنْظَرِينَ)[1] نيز همين معنى افاده شده است.

[مراد از آمدن خدا و آمدن بعض آيات خدا در آيه شريفه:(هَلْ يَنْظُرُونَ ...)]

و مراد از آمدن پروردگار آمدن قيامت است كه روز ملاقات پروردگار است، زيرا آن روز روز انكشاف تام و جلوه حق و ظهور توحيد خدا است، در آن روز ديگر حجابى بين او و بين مخلوقات نيست، چون شان قيامت همين است كه پرده از روى حقيقت هر چيز بردارد، همين انكشاف و ظهور بعد از خفا، و حضور بعد از غيبت مصحح اطلاق آمدن خدا است نه اينكه- العياذ باللَّه- آمدن او مانند آمدن ديگران مستلزم اتصاف به صفات اجسام بوده باشد.

بعضى از مفسرين گفته‌اند: مراد از آمدن خدا، آمدن امر او است، در سابق هم نظير اين حرف را در ذيل آيه‌(هَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ يَأْتِيَهُمُ اللَّهُ فِي ظُلَلٍ مِنَ الْغَمامِ)[2] در جلد اول اين كتاب نقل كرديم.

و اما مراد از آمدن بعضى از آيات پروردگار، يا آمدن آيه و حادثه‌اى است كه باعث تبدل و دگرگونى نشاه حيات ايشان باشد، بطورى كه ديگر نتوانند به قدرت و اختيارى كه قبلا داشتند برگردند، مانند حادثه مرگ كه نشاه عمل را به نشاه جزاى برزخى مبدل مى‌سازد، يا

[1] گويند: اى كسى كه قرآن بر او نازل شده! بى گفتگو تو ديوانه‌اى، اگر راست مى‌گويى چرا فرشتگان به ما نازل نمى‌شوند، ما فرشتگان را جز حق نازل نمى‌كنيم و آن وقت ديگر مهلت نيابند. سوره حجر آيه 6- 8

[2] گويى انتظار دارند كه خدا در سايبانهاى ابر با فرشتگان به سوى ايشان بيايد. سوره بقره آيه 210