نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 457
جهان و جهانيان است
به اطاعت سزاوارتر از ديگران است، اينك در اين آيه از بيان قبلى استنتاج مىكند كه
بنا بر اين بايد حكمى را كه خداوند تشريع فرموده (خوردن از گوشت حيوانى كه نام خدا
بر آن برده شده) اطاعت كرد، و آنچه را ديگران از روى هواى نفس و بدون علم، اباحه و
تجويز مىكنند (خوردن از گوشت حيوان مردار كه نام خدا بر آن برده نشده) و بر سر آن
به وحى و وسوسه شياطين با مؤمنين به مجادله مىپردازند بايد به دور انداخت.
از اينجا
معلوم مىشود كه در جملات اين آيه و سه آيه بعد از آن عنايت اصلى متعلق به همين دو
جمله فكلوا ... و لا تاكلوا ... است، و جملات ديگر به تبع
آن دو جمله ذكر شده، و غرض از ذكر آنها بيان جهات آن دو حكمى است كه در آن دو جمله
ذكر شده است، و گر نه اصل كلام همان دو جمله (فَكُلُوا مِمَّا
ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ) و(لا تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ
يُذْكَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ) است كه مفادش فرق گذاشتن بين حيوان ذبح
شده و حيوان مردار و حليت آن و حرمت ديگرى است. مىفرمايد: شما از آن بخوريد و از
اين مخوريد هر چند مشركين با شما در فرق بين آن دو مجادله كنند.
بنا بر اين،
جمله(فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ) تفريع حكم
است بر بيان قبلى.
(وَ ما لَكُمْ أَلَّا تَأْكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ ...) اين آيه
تفريعى را كه اجمالا در آيه قبلى ذكر شده بود بطور تفصيل بيان مىكند، و معنايش
اين است كه: خداوند آنچه را كه بر شما حرام كرده بيان فرموده، و صورت اضطرار را
نيز استثنا كرده است و گوشت حيوانى كه در هنگام ذبحش اسم خدا بر آن برده شده جزء
آن محرمات نيست، پس خوردن چنين گوشتى مانعى نخواهد داشت. بسيارى از مردم هستند كه
كارشان گمراه ساختن ديگران است و آنان را با هواى نفس خود و بدون داشتن علم از راه
به در مىبرند، ليكن پروردگارت به كسانى كه از حدود خدايى تجاوز مىكنند داناتر
است. و اين متجاوزين همان مشركين هستند كه مىگفتند: چه فرق است بين آن گوشتى كه
با اسم خدا ذبح شده و آن حيوانى كه مردار شده و خدا آن را كشته است، يا بايد
هيچكدام را نخورد، و يا هر دو را خورد.
بنا بر اين،
حرف ما در ما لكم براى استفهام تعجبى است و معناى جمله(وَ ما لَكُمْ أَلَّا تَأْكُلُوا) اين خواهد بود: چه فايدهاى براى شما
هست در نخوردن . بعضى ديگر گفتهاند كه ما نافيه است و معناى
جمله مزبور اين است كه: نيست براى شما كه نخوريد .
از آيه شريفه
به دست مىآيد كه محرمات از خوردنيها قبل از سوره انعام نازل شده، و
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 457