است كه مى‌خواهد بدين وسيله امتحان و حجت را كه نظام تشريع اقتضاى آن را دارد بر بندگان خود تمام نمايد، هم چنان كه فرموده:(وَ لِيُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ يَمْحَقَ الْكافِرِينَ)[1].

آيه شريفه‌(كَذلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ) و از آن روشن‌تر آيه‌(إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَها لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا)[2] شاهد ادعاى ما است كه گفتيم زينت اعمال كه همان محبوبيت و لذيذ بودن آن است نسبتى به خداى تعالى نيز دارد.

[اقوال متعددى كه در باره مراد از زينت دادن اعمال در(كَذلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ) گفته شده است‌]

اقوال ساير مفسرين در اين باره مختلف و در نتيجه تفسيرهايى هم كه براى آيه مورد بحث كرده‌اند مختلف است. از آن جمله يكى اين است كه گفته‌اند: مراد از زينت دادن عمل، اصلاح آن به وسيله امر و نهى و بيان حسن و قبح آن است، و معناى آيه اين است كه:

ما همانطورى كه عمل شما مؤمنين را اصلاح كرده و زينت داديم عمل امت‌هاى قبل از شما را نيز با دعوت به سوى حق اصلاح كرديم، به اين معنا كه ما در دعوت خود خدايان ايشان را دشنام نداده و عقايدشان را جريحه‌دار نساختيم و مؤمنين را از كارهايى كه باعث نفرت كفار از دين و رميدن آنان از قبول حق مى‌شود نهى كرديم .

اين تفسير از جهت اينكه مخالف با ظهور آيه در عموميت است، و دليلى هم بر تخصيص آن نيست مخدوش است.

قول ديگر اين است كه گفته‌اند: مراد از زينت دادن اعمال، مطبوع كردن آن است، و معناى آيه اين است كه: ما از طرفى عمل امت‌ها را موافق طبع آنان قرار داديم، و از طرف ديگر حق و حقيقت را به آنان معرفى كرديم تا به اختيار خود بر طبق حق عمل كنند و از باطل اجتناب نمايند .

اشكال اين تفسير اين است كه هم چنان كه نمى‌توانيم دعوت به اطاعت و معصيت و ايمان و كفر را مستقيما و بدون واسطه به خدا نسبت دهيم اين را نيز نمى‌توانيم بگوييم كه خداوند طبايعى در آدميان قرار داده كه به كار نيك و كار بد به يك صورت و يك جور متمايل است، زيرا در اين مرحله هيچ فرقى بين دعوت تكوينى و دعوت تشريعى نيست.

تفسير ديگر اين است كه گفته‌اند: مراد از زينت دادن اعمال بيان آثار نيك اعمال و

[1] و تا آنكه اهل ايمان را از هر عيب پاك و كامل كند و كافران را به كيفر ستمكارى محو و نابود گرداند. سوره آل عمران آيه 141

[2] ما آنچه در زمين جلوه‌گر است زينت و آرايش ملك زمين قرار داديم تا مردم را به آن امتحان كنيم كه كدام يك در طاعت خدا عملشان نيكوتر خواهد بود. سوره كهف آيه 7