و اما اينكه فرمود:(وَ كلًّا فَضَّلْنا عَلَى الْعالَمِينَ)، معناى عالم جماعتى از مردم است، مثلا گفته مى‌شود عالم عرب و عالم عجم و عالم روم . و معناى برترى دادن و بر عالمين، مقدم داشتن به حسب مقام و منزلت است، چون هدايت خاص الهى آنان را بدون واسطه و غير آنان را به واسطه آنان شامل مى‌شود. ممكن هم هست برترى دادن آنان از اين باب بوده كه اين طائفه يعنى طائفه انبيا (ع) در ميان سلسله بنى نوع بشر- چه گذشتگان و چه آيندگان- اين امتياز را داشته‌اند كه هدايت‌شان بر خلاف ساير افراد بشر فطرى بوده و به راهنمايى كسى هدايت نشده‌اند، و معلوم است چنين كسانى بر آنان كه هدايتشان به راهنمايى غير باشد برترى دارند. پس نامبردگان در آيه و همچنين انبياى گذشته، و آينده بعد از ايشان، روى هم مجتمعى هستند كه بر ساير مجتمعات بشرى فضيلت خدايى دارند.

[ملاك تفضيل و برترى انبياء (ع) بر ديگر مردم، داشتن هدايت فطرى و بهره‌مندى از هدايت خاص و بى واسطه الهى است‌]

كوتاه سخن اينكه، ملاك در اين تفضيل همان داشتن هدايت فطرى است، و انبيا اگر بر سايرين برترى دارند براى داشتن اين قسم هدايت است. بنا بر اين، اگر غير از سلسله جليل انبيا كسان ديگرى هم از قبيل ملائكه و يا ائمه معصومين (ع) يافت شوند كه هدايتشان فطرى و غير اكتسابى باشد، قهرا آن افراد نيز بر ساير افراد بشر همان فضيلت را خواهند داشت. و همانطورى كه در ذيل آيه‌(وَ إِذِ ابْتَلى‌ إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ)[1] در جلد اول اين كتاب گذشت، انبيا (ع) هم بر اينگونه اشخاص از جهت داشتن هدايت فطرى فضيلتى نخواهند داشت اگر چه از جهات ديگرى برترى داشته باشند.

اين مطلب را در اينجا براى اين گفتيم تا معلوم شود اينكه بعضى از مفسرين به اين آيه استدلال كرده‌اند بر اينكه انبيا (ع) از ملائكه هم بالاترند صحيح نيست، و نيز معلوم شود به اينكه منظور از برترى در اين آيه تنها برترى از جهت هدايت خاص بى واسطه الهى است، و لذا با اين آيه نمى‌توان برترين انبيا را بر ملائكه اثبات كرد. گو اينكه ممكن است انبيا (ع) از جهت دارا بودن مقام اجتباء، يا صراط مستقيم و كتاب و حكم و نبوت بر ملائكه برترى داشته باشند، الا اينكه برترى از اين جهات ربطى به آيه مورد بحث ندارد.

در اينجا بايد دانست كه در ذكر اسماى هفده نفر از انبيا در اين سه آيه، رعايت ترتيب نشده، نه از جهت زمان و نه از جهت مقام و منزلت، براى اينكه مى‌بينيم انبياى بعد از اسماعيل را قبل از وى ذكر نموده و همچنين عده‌اى از انبيا را بر نوح، موسى و عيسى كه به نص قرآن كريم افضل از آنهايند مقدم داشته است.

[1] سوره بقره آيه 124