صحيحى جهت اينگونه روايات، آنها را حمل بر تقيه كنيم، آنهم در باره مطلبى كه خود عامه هم در آن اختلاف دارند.

[چند روايت در باره ارائه ملكوت به ابراهيم (ع)]

قمى در تفسير خود در ذيل آيه شريفه:(وَ كَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ ...) مى‌گويد: پدرم براى من از اسماعيل بن مرار از يونس بن عبد الرحمن از هشام از ابى عبد اللَّه (ع) روايت كرد كه فرمود: براى ابراهيم از زمين و هر كه در آنست و از آسمان و هر كه در آن است و از ملكى كه آسمان را حمل مى‌كند و از عرش و كسى كه بر آن قرار دارد پرده بردارى شد، و همين معنا براى رسول خدا و امير المؤمنين 6 نيز بوده است.[1] مؤلف: نظير اين روايت به دو طريق از عبد اللَّه مسكان و ابى بصير از امام صادق (ع) و به طريق ديگرى از عبد الرحيم از امام باقر (ع) در كتاب بصائر الدرجات‌[2] نقل شده، عياشى‌[3] نيز اين روايت را به طريقى از زراره و ابى بصير از امام صادق (ع) و به طريق ديگرى از زراره و عبد الرحيم قصير از امام باقر (ع) نقل كرده است، صاحب الدر المنثور[4] نيز آن را از ابن عباس و مجاهد و سدى كه از مفسرين گذشته‌اند روايت كرده. و ما به زودى در بحثى كه در پيرامون عرش خواهيم داشت حديث امير المؤمنين (ع) را كه در كافى در باره معناى عرش است نقل خواهيم نمود. در اين روايت امير المؤمنين (ع) مى‌فرمايد منظور از آنانى كه در قرآن مى‌فرمايد عرش خداى را حمل مى‌كنند و كسانى كه پيرامون آنانند، علمايى هستند كه خداى تعالى علم خود را بر آنان حمل نموده است، و اين همان ملكوتى است كه خداى تعالى به اصفياى خود و به حضرت ابراهيم نشان داده و فرموده:(وَ كَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ)[5] و نيز در همين حديث ساير اخبارى هم كه در باره معناى ارائه ملكوت وارد شده تفسير شده است و اين حديث بيان سابق ما را تاييد مى‌كند. و به زودى- ان شاء اللَّه- در سوره اعراف، شرح مفصل اين حديث خواهد آمد.

در تفسير عياشى از ابى بصير از امام صادق (ع) روايت شده كه فرمود: وقتى‌

[1] تفسير قمى، ج 1، ص 205

[2] بصائر الدرجات، ص 106، ح 1- 2- 5

[3] تفسير عياشى، ج 1، ص 363، ح 33- 34- 35

[4] الدر المنثور، ج 3، ص 23- 24

[5] كافى، ج 1، ص 129- 130، ح 1