داده و در عين حال در موارد مختلفى به معناى دوم آن را به چيزهاى ديگر هم نسبت مى‌دهد، همچنين از طرفى علم و قدرت و حيات و مشيت و رزق و زيبايى را به خداوند نسبت مى‌دهد و از طرفى همينها را به غير خدا منسوب مى‌سازد.

[حكم تكوينى، مختص به خدا و حكم تشريعى، همانند امور ديگر، بالاصالة و مستقلا منتسب به خداى تعالى است‌]

حكم هم كه يكى از صفات است، از نظر اينكه خود نوعى از تاثير مى‌باشد معناى استقلاليش تنها از آن خداوند است چه حكم در حقايق تكوينى ، و چه در شرايع و احكام وضعى و اعتبارى . قرآن كريم هم در بسيارى از آيات، اين معنا را تاييد نموده است كه از آن جمله آيات زير است:(إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ)[1](أَلا لَهُ الْحُكْمُ)[2](لَهُ الْحَمْدُ فِي الْأُولى‌ وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُ الْحُكْمُ)[3](وَ اللَّهُ يَحْكُمُ لا مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ)[4].

و معلوم است كه اگر غير خداوند كسى داراى حكم بود، مى‌توانست حكم خدا را به وسيله حكم خود دنبال كند و با خواست او معارضه نمايد:(فَالْحُكْمُ لِلَّهِ الْعَلِيِّ الْكَبِيرِ)[5] و همچنين آيات ديگرى كه به طور عموم يا به طور خصوص، دلالت دارند بر اختصاص حكم تكوينى به خداى تعالى.

و اما حكم تشريعى: از جمله آياتى كه دلالت دارند بر اختصاص حكم تشريعى به خداى تعالى اين آيه مى‌باشد:(إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ ذلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ)[6] با اينكه اين آيه و ظاهر آيات قبلى دلالت دارند بر اينكه حكم تنها براى خداى سبحان است و كسى با او شريك نيست، در عين حال در پاره‌اى از موارد حكم را و مخصوصا حكم تشريعى را به غير خداوند هم نسبت داده است، از آن جمله اين چند مورد است:(يَحْكُمُ بِهِ ذَوا عَدْلٍ مِنْكُمْ)[7] و(يا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ)[8] و

[1] حكم جز براى خدا نيست. سوره انعام آيه 57 و سوره يوسف آيه 67

[2] آگاه باش كه حكم تنها براى او است. سوره انعام آيه 62

[3] و براى او است حمد در دنيا و آخرت و براى او است حكم. سوره قصص آيه 88

[4] و خداوند حكم مى‌كند و كسى نيست كه حكم او را دنبال كند و بى تاثير نمايد. سوره رعد آيه 43

[5] پس حكم تنها براى خداى بلند مرتبه و بزرگ است. سوره مؤمن آيه 12

[6] نيست حكم مگر براى خداوند، دستور فرموده است كه جز او را نپرستيد، اين است دين استوار و اداره كننده اجتماع. سوره يوسف آيه 40

[7] حكم مى‌كنند به آن كفاره، دو تن از شما كه صاحبان عدالت باشند. سوره مائده آيه 95

[8] اى داوود ما تو را خليفه در زمين قرار داديم پس در ميان مردم به حق حكم كن. سوره ص آيه 26