(وَ إِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُهُ)[1].

اين آيات به ضميمه آيه اولى دلالت دارند بر اينكه اين امور، تا خدا خدايى كند باقى خواهند بود، و نابودى و هلاك برايشان نيست. و وقتى آيه‌(كُلُّ شَيْ‌ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ)[2] را هم ضميمه اين آيات كنيم، نتيجه مى‌دهد كه همه آن امور وجه خداى سبحانند، و به عبارت ديگر، همه آنها در جهت خداوند قرار داشته و از گزند حوادث و از نابودى مصونند.

و ثانيا: چيزهايى كه بنده، از خداى خود انتظار دارد نيز وجه خدا است، مانند فضل و رحمت و رضوان، زيرا خداى تعالى از طرفى مى‌فرمايد:(يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْواناً)[3] و نيز مى‌فرمايد:(ابْتِغاءَ رَحْمَةٍ مِنْ رَبِّكَ)[4] و نيز مى‌فرمايد:(وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ)[5] و از طرفى همه اينها را وجه خداى ناميده و مى‌فرمايد:(إِلَّا ابْتِغاءَ وَجْهِ اللَّهِ)[6].

[معناى جمله:(ما عَلَيْكَ مِنْ حِسابِهِمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ وَ ما مِنْ حِسابِكَ عَلَيْهِمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ)]

(ما عَلَيْكَ مِنْ حِسابِهِمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ وَ ما مِنْ حِسابِكَ عَلَيْهِمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ) حساب عبارت است از استعمال عدد و جمع و تفريق آن، و چون تزكيه اعمال بندگان و معدل‌گيرى آن براى دادن پاداش، عادتا از استعمال عدد و جمع و تفريق خالى نيست، از اين جهت خود اين معدل‌گيرى، حساب اعمال ناميده شده است، و از آنجايى كه رسيدن به حساب اعمال بندگان براى دادن كيفر و پاداش است، و كيفر و پاداش هم از ناحيه خداى سبحان است، از اين رو قرآن كريم اين حساب را به عهده خداى تعالى دانسته و مى‌فرمايد:(إِنْ حِسابُهُمْ إِلَّا عَلى‌ رَبِّي)[7] و نيز مى‌فرمايد:(ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنا حِسابَهُمْ)[8] و اگر در آيه‌(إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ حَسِيباً)[9] مانند آيات قبل، خداى را محكوم و عهده‌دار حساب ندانسته و بر عكس، هر چيزى را محكوم و تحت نظر خداوند دانسته براى اين بوده است كه خواسته قدرت و سلطنتى را كه خداوند بر هر چيز دارد برساند.

[1] هيچ چيزى نيست مگر اينكه خزينه‌هاى آن نزد ما است. سوره حجر آيه 21

[2] هر چيزى نابود شدنى است مگر وجه او. سوره قصص آيه 88

[3] از پروردگار خود فضل و رضوان طلب مى‌كنند. سوره مائده آيه 3

[4] به طمع رحمتى از پروردگارت. سوره اسراء آيه 28

[5] به سوى او وسيله طلب كنيد. سوره مائده آيه 38

[6] مگر براى به دست آوردن وجه خدا. سوره بقره آيه 272

[7] رسيدن به حساب بندگان تنها به عهده پروردگار من است. سوره شعراء آيه 113

[8] پس به درستى كه به عهده ما است كه به حساب آنان برسيم. سوره غاشيه آيه 26

[9] به درستى كه خداوند مراقب و حسابدار هر چيزى است. سوره نساء آيه 85