براى عياش قرائت كرد و سپس فرمود برخيز و يك برده مؤمن آزاد كن.[1] مؤلف: اين معنا به چند طريق ديگر روايت شده و در بعضى از آنها آمده كه عياش حارث را در روز فتح مكه كشت، و جريان بدين قرار بود كه عياش تا آن روز در بند مشركين گرفتار بود و مشركين او را شكنجه مى‌كردند، وقتى مكه فتح شد و عياش آزاد گرديد، بى خبر از اينكه حارث مسلمان شده، به انتقام از آن شكنجه‌ها او را به قتل رسانيد، ليكن روايتى كه ما از عكرمه نقل كرديم به اعتبار عقلى نزديك‌تر و با تاريخ نزول سوره نساء سازگارتر است.

طبرى در تفسير خود از ابن زيد روايت كرده كه گفت آن كسى كه آيه مذكور در شان او نازل شده، ابو درداء است، كه در سريه‌اى (جنگى) شركت داشت، از ميان لشكر به كنارى رفت و بخاطر حاجتى كه داشت، راه خود را به طرف دره‌اى كج كرد، در آنجا به مردى برخورد كه داشت گوسفندان خود را شبانى مى‌كرد، با شمشير به او حمله كرد، او گفت: لا اله الا اللَّه، ليكن ابو درداء با ضربت شمشير كارش را تمام كرد و گوسفندانش را به ميان لشگر آورد، چون از اين عمل خود دلواپس بود، نزد رسول خدا 6 آمد و جريان را به اطلاع آن حضرت رسانيد و آيه مورد بحث درباره اين داستان نازل گرديد.[2] و نيز در در المنثور از رويانى و ابن منده و ابى نعيم، از بكر بن حارثه جهنى روايت كرده كه گفت: اين آيه درباره وى نازل شده‌[3]، به خاطر قصه‌اى كه نظير قصه ابى الدرداء داشته، و روايات به هر حال بر بيش از تطبيق دلالت ندارد.

و در تهذيب به سند خود از حسين بن سعيد از اساتيد و راويان سند خود از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود: رسول خدا 6 فرمود: هر جا كه آزاد كردن يك برده به عنوان كفاره واجب است مى‌توان برده خردسال و تازه به دنيا آمده را آزاد كرد، مگر كفاره قتل كه حتما بايد برده بالغ را آزاد كرد، چون خداى عز و جل درباره كفاره قتل فرموده:

(وَ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ)، و منظورش از رقبه مؤمنه كسى است كه اقرارش مسموع باشد و به حد بلوغ رسيده باشد (تا آخر حديث).[4] و در تفسير عياشى از موسى بن جعفر 8 روايت آمده كه شخصى از آن‌

[1] در المنثور، ج 2 ص 192.

[2] تفسير طبرى، ج 5 ص 129، ط مصر.

[3] در المنثور، ج 2 ص 193.

[4] تهذيب الاحكام، ج 8 ص 320 ح 1187- 3.