دو يكى و عمل آن دو يك جور است و در مسير زندگى و مستواى عشرت هرگز از يكديگر جدا نمى‌شوند.

پس اين محبت است كه باعث مى‌شود دوست هر قومى جزء آن قوم شود و به آن قوم ملحق گردد، بطورى كه گفته‌اند: هر كس قومى را دوست بدارد، از آن قوم است و يا فرموده‌اند: هر كسى با آن شخص است كه دوستش دارد ، خداى تعالى هم در آيه‌اى نظير آيه مورد بحث كه از موالات مشركين نهى كرده مى‌فرمايد:(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَ عَدُوَّكُمْ أَوْلِياءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ قَدْ كَفَرُوا بِما جاءَكُمْ مِنَ الْحَقِّ)- تا آنجا كه بعد از چند آيه مى‌فرمايد-(وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ)[1].

و نيز فرموده:(لا تَجِدُ قَوْماً يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ يُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ كانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ)[2].

و نيز در باره دوستى با كفار- با لفظى عام كه شامل يهود و نصارا و مشركين مى‌شود فرموده:(لا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْ‌ءٍ إِلَّا أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاةً وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ)[3].

و اين آيه صراحت دارد در اينكه منظور از ولايت، ولايت محبت و مودت است، نه ولايت به معناى سوگند و عهد، چون در زمان نزول سوره آل عمران بين رسول خدا 6 و مؤمنين از يك سو و بين مشركين و يهود معاهده‌ها و قراردادهايى بر قرار بوده است.

و سخن كوتاه اينكه ولايتى كه از نظر اعتبار باعث مى‌شود قومى به قومى ديگر ملحق شود، ولايت مودت است نه ولايت سوگند و نصرت، و اين پر واضح است و اگر مراد از جمله:

(وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ)، اين باشد كه هر كس بعد از اين نهى با كفار بر مساله يارى‌

[1] هان اى كسانى كه ايمان آورديد دشمن من و دشمن خودتان را دوست مگيريد، آيا با آنها به مودت بر خورد مى‌كنيد، با اينكه به اين حقى كه بر شما نازل شده كفر ورزيده‌اند ... و كسانى از شما كه آنان را دوست بدارند از ستمكارانند. سوره ممتحنه، آيه 90 .

[2] تو اى پيامبر هرگز نخواهى يافت كسانى را كه هم ايمان به خدا و روز جزا داشته باشند و هم با دشمنان خدا و فرستاده او دوستى كنند، هر چند كه آن دشمنان خدا، پدران و فرزندان و يا برادران و يا خويشاوندانشان باشند. سوره مجادله، آيه 22 .

[3] مؤمنين نبايد به جاى مؤمنين كفار را دوست خود بگيرند و كسى كه چنين كند در درگاه خداى تعالى هيچ حرمت و ارزشى ندارد، مگر آنكه پاى تقيه و ترس در بين باشد و خداى تعالى شما را از خودش بر حذر مى‌دارد تا از او بترسيد و از كفار نترسيد. سوره آل عمران، آيه 28 .