نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 5 صفحه : 504
تعالى از طريق حس به او تعليم داده، هم چنان كه
آيه مورد بحث يكى از آن علوم را به عنوان نمونه ذكر كرده و مىفرمايد: پس
خداى تعالى كلاغى را مبعوث كرد تا زمين را كندوكاو كند و در نتيجه به قاتل نشان
دهد كه چگونه جسد برادرش را دفن كند (تا آخر آيه).
[خداى
سبحان خالق حواس و ناظم عالم است، پس معلم بشر خود خداى تعالى است]
پس اينكه
مىبينيم خداى سبحان در نقل اين گوشه از داستان پسران آدم نفرمود:
كلاغى
تصادفا آمد و زمين را كندوكاو كرد و قاتل از كار او چاره كار خود را جست
بلكه فرمود: خداى تعالى كلاغى را فرستاد تا نشان دهد كه چگونه مىتوان چيزى
را در زمين پنهان كرد ، براى اين بوده كه بفهماند در حقيقت كيفيت پنهان كردن
جسد برادر در زمين را خداى تعالى به قاتل ياد داد و تعليم كرد، پس كلاغ گو اينكه
خودش متوجه نبوده كه مامور خداى سبحان است، و همچنين پسر آدم متوجه نبود كه خدايى
مدبر دارد امر او را تدبير مىكند، و فكر او را هدايت مىنمايد، و بر حسب نظر
ظاهرى آمدن كلاغ تصادفى و سبب شدن عمل آن حيوان براى راه يابى پسر آدم اتفاقى بوده،
مثل ساير راهيابىهايى كه انسانها در امر معاش و معاد خود دارند و ليكن سر نخ در
همه اينها به دست خداى سبحان است، او است كه بشر را آفريده و به سوى كمال علم و به
منظور رسيدنش به هدف زندگى هدايتش كرده و مىكند و عالم كون را به نوعى تنظيم
كرده، كه بشر خود به خود و از راه تماس و اصطكاك با اجزاى عالم چيزهايى بفهمد و در
نتيجه كسب كمال كند، پس اين خداى سبحان است كه در آن روز و روزهاى ديگر كلاغ را و
چيزهاى ديگر را وادار ساخته كه كار خود را در برابر چشم بشر انجام دهند و به بشر
چيزهايى را تعليم كنند پس معلم بشر خود خداى تعالى است.
و اين جريان
در قرآن كريم نظائرى دارد، مانند آيه شريفه زير كه مىفرمايد:(وَ ما عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا
عَلَّمَكُمُ اللَّهُ)[1]، كه آنچه را
بشر مىداند، و آنچه كه بشر از دانستههاى خود به سگ شكارى تعليم مىدهد را، تعليم
خداى تعالى مىداند، با اينكه آنچه كه هر انسانى مىداند يا از ساير مردم آموخته،
و يا به ابتكار فكر خود به دست آورده، در عين حال همه اينها را تعليم الهى
مىداند، و نيز آيه زير است:(وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ
يُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ)[2]، كه ملاحظه
مىكنيد با اينكه مسلمين هر چه از دين آموخته بودند از رسول خدا 6 گرفته بودند
مع ذلك نسبت تعليم را به خود خداى تعالى داده، و آيه
[1] و آنچه از سگهاى شكارى كه شما آنها را از آنچه كه خداى تعالى
به خودتان تعليم داده تعليم مىدهيد. سوره مائده، آيه 4 .
[2] از خدا بترسيد و اين است كه به شما تعليم مىدهد. سوره
بقره آيه 282 .
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 5 صفحه : 504