و آن انسانهاى زير زمينى در آن هنگام به وى ايمان مى‌آورند، ايمانى كه سودى به حالشان ندارد[1]، اين گفتار زمخشرى در حقيقت همان عقيده به رجعت است.

و در معناى آيه وجوه بى‌پايه و ناپسندى از ناحيه بعضى از مفسرين ارائه شده است از آن جمله وجهى است كه از گفتار زجاج بر مى‌آيد كه گفته است: ضمير در جمله:(قَبْلَ مَوْتِهِ) به كتابى (اهل كتاب) بر مى‌گردد و معناى جمله:(وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ إِلَّا لَيُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ) اين است كه همه اهل كتاب مى‌گويند آن عيسى كه در آخر الزمان ظاهر مى‌شود- پيغمبرى است كه موسى بن عمران به آمدنش خبر داده- و ما به آن عيسى ايمان داريم.

و اين معناى سخيفى است، براى اينكه آيات مورد بحث در اين زمينه است كه بيان كند ادعاى يهوديان باطل است و اينكه مى‌گويند: ما عيسى را كشتيم و يا به دار آويختيم مردود است و در اين زمينه نيست كه در باره كفر آنان به عيسى سخن بگويد و مساله‌اى هم كه آيه سخن در آن باره دارد ارتباطى با مساله اعتراف به ظهور عيسى در آخر الزمان و زنده شدن امر نژاد اسرائيل ندارد تا بگوئيم چون در آن مساله بحث شده سخن به اين مساله كشيده شده باشد.

علاوه بر اينكه اگر مراد از آيه چنين معنايى بود ديگر احتياجى به ذكر جمله:(قَبْلَ مَوْتِهِ) نبود، زيرا بدون آن نيز حاجت بر طرف مى‌شد.

و وجه ديگرى كه ذكر كرده‌اند اين است كه ضمير به در آيه شريفه:(وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ إِلَّا لَيُؤْمِنَنَّ بِهِ ...) به محمد 6 بر مى‌گردد و معناى آيه اين است كه هيچ اهل كتابى نيست مگر آنكه قبل از مردنش به رسول اسلام ايمان مى‌آورد.

و اين وجه نيز در سخافت و بى‌پايگى دست كمى از وجه قبلى ندارد، براى اينكه قبل از اين آيه سخنى از محمد 6 در ميان نبود تا ضمير به اين كلمه بر گردد و حتى مقام هم دلالتى بر اين كلمه نداشت، پس اين جور تفسير كردن در حقيقت بى دليل سخن گفتن است.

بله اين معنا در بعضى از روايات كه ان شاء اللَّه در بحث روايتى آينده از نظر خواننده خواهد گذشت آمده است و ليكن روايت نخواسته است تفسير كند و بفرمايد: آيه در باره رسول خدا 6 نازل شده بلكه خواسته است ايمان آوردن به رسول خدا 6 را نيز مصداقى از ايمان آوردن به عيسى معرفى كند و مساله تطبيق امرى است كه در روايات شان نزول بسيار واقع شده و اين بر كسى كه اهل تتبع و تفحص باشد پوشيده‌

[1] تفسير كشاف، ج 1 ص 589.