نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 215
بين دو آيه، يعنى آيه سوره حجرات و آيه سوره نسا
فرق واضحى است زيرا، آيه سوره حجرات در مقام بيان اين جهت است كه افراد انسان از
نظر حقيقت انسانيت يكسانند، و هيچ فرقى در اين جهت ندارند كه هر يك
آنان از پدرى و مادرى از جنس بشر، متولد شدهاند، پس ديگر جا ندارد يكى بر ديگرى
تكبر ورزد و خود را از ديگران بهتر بشمارد، مگر به يك ملاك كه آن هم تقوا است.
و اما آيه
سوره نسا كه مورد بحث ما است در مقام ديگرى است، اين آيه مىخواهد بيان كند كه
افراد انسان از حيث حقيقت و جنس يك واقعيتند، و با همه كثرتى كه دارند
همه از يك ريشه منشعب شدهاند، مخصوصا از جمله:(وَ بَثَّ
مِنْهُما رِجالًا كَثِيراً وَ نِساءً ...) اين معنا به روشنى
استفاده مىشود، به طورى كه ملاحظه مىكنيد چنين معنايى با اين احتمال كه مراد
از نفس واحدة و زوج او تمامى نر و مادههاى بشرى باشد
نمىسازد، گذشته از اين دليل، آن معنا با غرضى كه سوره نسا آن را تعقيب مىكند كه
بيانش گذشت، سازگارى ندارد.
و اما كلمه
زوج در جمله:(وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها) بنا به گفته راغب به
معناى همسر است، يعنى اين كلمه در مورد هر دو قرين كه يكى نر و ديگرى ماده باشد،
استعمال مىشود يعنى هم به نر زوج مىگويند و هم به ماده، و همچنين در غير
حيوانات، يعنى در هر دو چيزى كه جفت داشته باشد به كار مىرود، مانند چكمه و
دمپايى كه به هر لنگه آن گفته مىشود:
اين زوج آن
ديگرى است و نيز به هر چيزى كه شبيه و نزديك به ديگرى و يا ضد ديگرى است زوج گفته
مىشود، آن گاه راغب در ادامه سخنانش مىگويد: زوجه واژه نامطلوبى است، (يعنى در
لغت صحيح به زن نيز زوج گفته مىشود نه زوجه)[1].
و ظاهر جمله
مورد بحث يعنى جمله(وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها) اين است كه
مىخواهد بيان كند كه همسر آدم از نوع خود آدم بود، و انسانى بود مثل خود او، و
اين همه افراد بىشمار از انسان، كه در سطح كره زمين منتشر شدهاند، همه از دو فرد
انسان مثل هم و شبيه به هم منشا گرفتهاند، و بنا بر اين حرف من من
نشويه خواهد بود، و جمله مورد بحث همان نكتهاى را مىرساند كه آيات زير در صدد
افاده آن است:(وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ
أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ
رَحْمَةً)[2]،(وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً وَ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ
أَزْواجِكُمْ بَنِينَ وَ حَفَدَةً)
[2] و يكى از آيات او اين است كه از جنس خود شما همسرانى برايتان
خلق كرد، تا مايه سكونت و آرامش شما باشد و بين شما و همسرانتان مودت و رحمت
برقرار نمود. سوره روم آيه: 21 .
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 215