است كه خداى تعالى هر يك را به يكى داده، پس نمى‌توان گفت عسل خودش مستقلا گرم و آن ديگرى سرد است، به همين حساب كفار هم اضلال نمى‌كنند مگر به اذن خدا مترجم ).

و اما توجيهى كه مفسرين براى معناى آيه كرده‌اند، دردى را دوا نمى‌كند و نمى‌تواند حصر مستفاد از آن را توجيه نمايد و به همين جهت از نقل آن صرفنظر كرديم.

(يا أَهْلَ الْكِتابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ أَنْتُمْ تَشْهَدُونَ)

[كفر به آيات خدا غير كفر به خدا است و اهل كتاب در لسان قرآن كافر به آيات خدا هستند نه كافر به خدا]

در سابق بيان كرديم كه كفر به آيات خدا غير از كفر به خدا است و كفر به خدا عبارت است از التزام به اينكه خداى يگانه‌اى وجود ندارد، هم چنان كه وثنى‌ها و دهريه چنين التزامى را دارند ولى كفر به آيات خدا عبارت است از انكار يكى از معارف الهيه، بعد از ورود بيان و روشن شدن حق، كه اهل كتاب اينطورند، يعنى اهل كتاب منكر اين معنا نيستند كه عالم هستى اله و معبودى واحد دارد، بلكه منكر حقايقى از معارفند كه كتب آسمانى نازل بر آنان و بر غير ايشان بيان نموده، مانند نبوت پيامبر اسلام، و اينكه عيسى بنده خدا و رسولى از او است و اينكه ابراهيم يهودى و نصرانى نبود و اينكه دست خدا همواره باز است و هيچ قانونى و ناموسى دست او را نمى‌بندد و اينكه خداى تعالى غنى است و از اين قبيل معارف.

پس اهل كتاب در لسان قرآن كافر به آيات خدايند، نه كافر به خدا، و اين معنا با آيه:

(قاتِلُوا الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ، وَ لا يُحَرِّمُونَ ما حَرَّمَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ، وَ لا يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ، مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ)[1]، كه ايمان را صريحا از آنان نفى مى‌كند منافات ندارد و كسى خيال نكند كه ايمان نداشتن به خدا همان كفر به خدا است، براى اينكه اگر جمله:

(لا يُحَرِّمُونَ) و(لا يَدِينُونَ) نبود، آيه شريفه با گفتار ما منافات داشت و فرقى ميان كفر به خدا و كفر به آيات خدا نبود، و ليكن اين دو جمله شهادت مى‌دهند به اينكه مراد از توصيف آنان به بى‌ايمانى توصيف به لازمه حال است، چون لازمه حالشان يعنى كفرشان به آيات خدا نداشتن ايمان به خدا و روز جزا است، هر چند كه خودشان اين ملازمه را نفهمند و خيال كنند به خدا ايمان دارند، ولى به حسب ظاهر كفرشان به آيات خدا تنها كفر به آيات خدا است و كفر صريح به خود خدا نيست (گو اينكه از آيه 151 سوره نساء خلاف اين بر مى‌آيد، چون در آنجا فرمود: كسانى كه به خدا و رسولان او كفر مى‌ورزند و مى‌خواهند بين خدا و رسولان او جدايى‌

[1] قتال كنيد با كسانى كه از اهل كتاب به خدا و به روز جزاء ايمان نمى‌آورند و آنچه را خدا و رسولش حرام كرده، حرام نمى‌دانند و به دين حق نمى‌گروند. سوره توبه، آيه 29 .