اضافه نموده كه به معناى نزاهت و طهارت است، و اين را هم تاييد انبياء خوانده.

و اگر آيه سوره قدر را ضميمه اين آيات كنيم معلوم مى‌شود نسبتى كه روح مضاف در اين آيات با روح مطلق در سوره قدر دارد، نسبتى است كه افاضه به مفيض و سايه به چيزى كه به اذن خدا صاحب سايه شده است دارد. و همچنين روحى كه متعلق به ملائكه است، از افاضه روح به اذن خداست، و اگر در مورد روح ملك تعبير به تاييد و نفخ نفرموده، و در مورد انسان اين دو تعبير را آورده، در مورد ملائكه فرموده:(فَأَرْسَلْنا إِلَيْها رُوحَنا) و يا فرموده:(قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ)[1] ، و يا فرموده:(نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ)[2]، براى اين بود كه ملائكه با همه اختلافى كه در مراتب قرب و بعد از خداى تعالى دارند، روح محضند، و اگر احيانا به صورت جسمى به چشم اشخاصى در مى‌آيند تمثلى است كه به خود مى‌گيرند، نه اينكه به راستى جسم و سر و پايى داشته باشند، هم چنان كه مى‌بينيم در داستان مريم (ع) مى‌فرمايد:(فَأَرْسَلْنا إِلَيْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيًّا)[3]، و ما در سابق يعنى در ذيل همين آيه بحثى در باره تمثيل داشتيم.

به خلاف انسان كه روح محض نيست بلكه موجودى است مركب از جسمى مرده، و روحى زنده، پس در مورد او مناسب همان است كه تعبير به نفخ (دميدن) بكند، هم چنان كه در مورد آدم فرمود:(فَإِذا سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي)[4].

و همانطور كه اختلاف روح در خلقت فرشته و انسان باعث شد تعبير مختلف شود، و در مورد فرشته به نفخ تعبير نياورد، همچنين اختلافى كه در اثر روح يعنى حيات هست كه از نظر شرافت و خست مراتب مختلفى دارد، باعث شده كه تعبير از تعلق آن مختلف شود، يك جا تعبير به نفخ كند، و جاى ديگر تعبير به تاييد نمايد، و روح را داراى مراتب مختلفى از نظر اختلاف اثرش بداند.

آرى يك روح است كه در آدميان نفخ مى‌شود، و در باره‌اش مى‌فرمايد:(وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي)، و روحى ديگر به نام روح تاييد كننده است، كه خاص مؤمن است، و در

[1] بگو آن را روح القدس نازل كرده. سوره نحل، آيه 102.

[2] روح الأمين آن را نازل كرده است. سوره شعراء، آيه 193.

[3] ما روح خود را به سوى مريم فرستاديم، و او در برابر وى به صورت بشرى تمام عيار مجسم شد.

سوره مريم، آيه 17.

[4] هنگامى كه كار آن را به پايان رساندم و در او از روح خود دميدم. سوره حجر، آيه 29.