نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 288
بيان آيات
[معناى خمر
و ميسر و ذكر چگونگى بازى ميسر]
(يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ) ... كلمه
(خمر) بطورى كه از لغت استفاده مىشود به معناى هر مايع مست كننده است، مايعى كه
اصلا به اين منظور درستش مىكنند، و اصل در معنايش ستر (پوشيدن) است، و اگر مسكر
را خمر و پوشاننده خواندند، بدين جهت است كه عقل را مىپوشاند، و نمىگذارد ميان
خوب و بد و خير و شر را تميز دهد، روپوش را هم كه زنان با آن سر خود را مىپوشانند
از همين جهت خمار مىگويند، و نيز مىگويند (خمرت الاناء) يعنى من روى ظرف را پوشاندم،
و نيز اگر مىگويند (اخمرت العجين) معنايش اين است كه من مايه خمير را داخل خمير
كردم، و اگر مايه را خمير گفتهاند، به اين جهت است كه قبلا خمير مىشود، و رويش
را مىپوشانند.
و خمر به
معناى مسكر در عرب تنها در شراب انگور و خرما و جو استعمال مىشده چون غير اين چند
قسم مسكرى نمىشناختند و بعدها مردم به تدريج اقسام آن را زياد كردند كه هم از جهت
نوع بسيار شد، و هم از حيث درجه سكرش انواع مختلفى پيدا كرد، و به هر حال همه
انواعش خمر است.
و كلمه
(ميسر) در لغت به معناى قمار است، و مقامر (قمارباز) را ياسر مىگويند، و اصل در
معنايش سهولت و آسانى است، و اگر قمارباز را آسان خواندند به اين مناسبت است كه
قمارباز بدون رنج و تعب و به آسانى مال ديگران را به چنگ مىآورد، بدون اينكه كسبى
كند، يا بيلى بزند، و عرقى بريزد البته ميسر در عرب بيشتر در يك نوع خاصى از قمار
استعمال مىشود، و آن عبارت است از انداختن چوبه تير كه از لام و اقلامش هم
مىگويند.
و اما چگونگى
اين بازى اينطور بوده كه شترى را مىخريدند و نحر مىكردند، و آن را بيست و هشت
قسمت مىكردند، آن گاه ده چوبه تير كه يكى نامش فذ، و دوم توأم، و سوم رقيب و
چهارم حلس، و پنجم نافس، و ششم مسبل، و هفتم معلى، و هشتم منيح، و نهم سنيح، و دهم
رغد، نام داشت قرار مىدادند، و همه مىدانستند كه از اين بيست و هشت سهم يك جزء
سهم فذ است، و دو جزء سهم توأم، و سه جزء سهم رقيب، و چهار جزء سهم حلس و پنج قسمت
سهم نافس، و شش سهم از آن مسبل، و هفت قسمت كه از همه بيشتر است از آن معلى است، و
هشتم و نهم و دهم سهم نداشتند، آن گاه به شكل بختآزمايى دست مىبردند، و يكى از
آن ده تير را بيرون مىآوردند، اگر فذ بيرون مىشد، يك سهم از بيست و هشت سهم را
به كسى كه
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 2 صفحه : 288