فراموش نكنيد، كه اگر بكنيد خدا خود شما را از يادتان مى‌برد بلكه مطلب را به بيانى اداء كرد كه نظير اعطاى حكم به وسيله مثال باشد، و در نتيجه مؤثرتر واقع شود، و به قبول طرف نزديك‌تر باشد، لذا ايشان را نهى كرد از اينكه از كسانى باشند كه خدا را فراموش كردند. و در اين تعبير اشاره‌اى هم به سرنوشت يهوديانى كرد كه قبل از اين آيه سرگذشتشان را بيان نموده بود، يعنى يهوديان بنى النضير، و بنى قينقاع. و نيز منافقينى كه حالشان در دشمنى و مخالفت با خدا و رسولش حال همان يهوديان بود.

و لذا فرمود:(وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ) و دنبالش به عنوان نتيجه‌گيرى فرمود:

(فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ) كه در حقيقت نتيجه‌گيرى مسبب است از سبب. آن گاه دنبالش فرمود:

(أُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ) و با اين جمله راهنمايى كرد بر اينكه چنين كسانى فاسقان حقيقى هستند، يعنى از زى عبوديت خارجند.

و آيه شريفه هر چند از فراموش كردن خداى تعالى نهى نموده، و فراموش كردن خويشتن را فرع آن و نتيجه آن دانسته، ليكن از آنجا كه آيه در سياق آيه قبلى واقع شده، با سياقش دلالت مى‌كند بر امر به ذكر خدا، و مراقبت او. ساده‌تر بگويم: لفظ آيه از فراموش كردن خدا نهى مى‌كند ولى سياق به ذكر خدا امر مى‌نمايد.(لا يَسْتَوِي أَصْحابُ النَّارِ وَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمُ الْفائِزُونَ) راغب مى‌گويد كلمه فوز به معناى دست يافتن به خير با حصول سلامت است‌[1] و سياق آيه شهادت مى‌دهد به اينكه مراد از اصحاب نار همان كسانى هستند كه خدا را از ياد برده‌اند. و مراد از اصحاب جنت آنهايند كه به ياد خدا و مراقب رفتار خويشند.

و اين آيه شريفه حجتى تمام بر اين معنا اقامه مى‌كند كه بر هر كس واجب است به دسته يادآوران خدا و مراقبين اعمال بپيوندد، نه به آنهايى كه خدا را فراموش كردند. بيان اين حجت آن است كه اين دو طائفه- يعنى يادآوران خدا و فراموشكاران خدا و سومى ندارند- و سايرين بالأخره بايد به يكى از اين دو طائفه ملحق شوند، و اين دو طائفه يكسان نيستند تا پيوستن به هر يك نظير پيوستن به ديگرى باشد، و آدمى از اينكه به هر يك ملحق شود پروايى نداشته باشد، بلكه يكى از اين دو طائفه راجح، و ديگرى مرجوح است، و عقل حكم مى‌كند كه انسان طرف راجح را بگيرد، و آن را بر مرجوح ترجيح دهد و آن طرف يادآوران خدا است، چون تنها ايشان رستگارند، نه ديگران، پس ترجيح در جانب ايشان است، در نتيجه بر هر انسانى واجب است پيوستن به آنان را اختيار كند.

[1] مفردات راغب، ماده فوز .