[وجه و نكته اينكه فرمود از آنچه كه خدا شما را در آن جانشين كرده انفاق كنيد]

(وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفِينَ فِيهِ)- استخلاف انسان به معناى خليفه كردن او است، و مراد از خليفه كردن انسان يا اين است كه خداى سبحان انسان را در زمين جانشين خود كند، هم چنان كه آيه شريفه‌(إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً)[1] به آن اشاره مى‌كند.

حال بايد ديد بنا بر اين فرض به چه ملاحظه از اموالى كه در دست مؤمنين است تعبير كرده به چيزى كه خدا ايشان را در آن خليفه خود كرده؟

جواب اين سؤال اين است كه: اين تعبير هم واقعيتى را بيان مى‌كند، چون واقعا آدمى در آنچه كه دارد خليفه خداست، (چون هم خودش و همه اموالش ملك خدا است)، و هم ايشان را در انفاق كردن تشويق مى‌نمايد، چون وقتى مؤمنين متوجه و متذكر شوند كه مال ايشان ملك خدا است، و ايشان در آن اموال خليفه خدا و وكلاى از ناحيه اويند، هر تصرفى بكنند به اذن او مى‌كنند قهرا انفاق كردن بر آنان آسان مى‌شود، و در اين عمل خير، احساس سنگينى نمى‌كنند.

و يا مراد از خليفه كردن انسان اين است كه: خدا ايشان را جانشين پيشينيان خود در آن اموال كرده، قبلا اين اموال در دست ديگران بود، بعد از درگذشت آنان به ايشان منتقل گرديد، و در چنين فرضى اگر از اموال اينطور تعبير كرده، براى اين بوده كه باز به بيانى ديگر تشويقشان به انفاق كرده باشد، چون وقتى بياد آورند كه اين اموال قبلا در دست ديگران بوده، و به آنان وفا نكرده، متوجه مى‌شوند كه به ايشان نيز وفا نخواهد كرد، و به زودى آن را براى ديگران خواهند گذاشت، و با دست تهى خواهند رفت، پس چه بهتر كه تا اختيار آن را در دست دارند برگ عيشى بگور خود بفرستند، و معلوم است كه انسان با داشتن طرز تفكرى اين چنين در مساله انفاق دست و دل بازتر مى‌شود، و آسان‌تر دل از مال دنيا بر مى‌كند، و در راه خدايش خرج مى‌كند.

(فَالَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ أَنْفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ)- در اين جمله وعده اجرى بزرگ در برابر انفاق مى‌دهد، تا مؤمنين را به بيانى ديگر تشويق به انفاق نموده، تشويق‌هاى قبلى را تاكيد كند. و مراد از ايمان در اينجا ايمان به خدا و رسول است‌[2].

[1] همانا من در روى زمين جانشين و حاكمى قرار خواهم داد. سوره بقره، آيه 30.

[2] و بعيد نيست حرف فاء كه تفريع و نتيجه‌گيرى را مى‌رساند اين معنا را افاده كند كه بنا بر آنچه گفته شد كه شما خليفه خدا و يا خليفه نياكان خود در اموال هستيد، بايد بدانيد كه انفاق بدون ايمان به خدا ارزش و اجرى ندارد آن انفاقى اجر و ارزش دارد كه توأم با ايمان به خدا باشد. مترجم .