خدا دانسته‌اند، و حال آنكه در آيه نهى فرموده از تقدم بر خدا و بر رسول خدا، و ظاهرا خواسته‌اند بگويند آوردن كلمه اللَّه در آيه شريفه تنها جنبه تشريف دارد، مثل اينكه مى‌گويى: أعجبنى زيد و كرمه- مرا به شگفت آورد زيد و كرامت او پس آوردن نام خدا قبل از نام رسول خدا تنها براى اين است كه اشاره كند به اينكه سبقت جستن به رسول خدا 6 سبقت جستن بر خدا هم هست.

و شايد دقت در آنچه ما در تفسير آيه گفتيم، خواننده را باز بدارد از اينكه يكى از اين وجوه را بپذيرد.

(وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ)- در اين جمله بندگان را امر به تقوى مى‌كند، و چون موقف بنده موقف پيروى و عبوديت است، و انسان جز ظرف عبوديت ظرفى ديگر ندارد، لذا تقوى را مطلق آورد و نفرمود از چه چيز بپرهيزيد.

و جمله‌(إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ) نهى از تقدم و امر به تقوى را تعليل مى‌كند، مى‌فرمايد از خدا بترسيد، و اين امر را اطاعت و آن نهى را امتثال كنيد، و با زبان سر و با زبان سر بر خدا و رسولش تقدم مجوييد، كه خدا سخنان شما را مى‌شنود و از اعمال ظاهر و باطن شما خبر دارد.

[مراد از اينكه فرمود: صداى خود را از صداى پيامبر بلندتر نكنيد]

(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ ...) منظور از اينكه مى‌فرمايد: صداى خود را بلندتر از صداى رسول اللَّه مكنيد، اين است كه وقتى با آن جناب صحبت مى‌كنيد، صدايتان بلندتر از صداى آن جناب نباشد، چون- به طورى كه گفته‌اند[1]- دو عيب در اين عمل هست: يا منظور شخصى كه صداى خود را بلند مى‌كند اين است كه توهينى به آن جناب كرده باشد، كه اين كفر است. و يا منظورى ندارد و تنها شخصى بى ادب است كه رعايت مقام آن جناب را نمى‌كند، و اين خلاف دستور است، چون مسلمانان دستور دارند آن جناب را احترام و تعظيم كنند.

مى‌فرمايد:(وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ) با آن جناب آن طور كه با يكديگر صحبت مى‌كنيد داد و فرياد مكنيد، چون رعايت احترام و تعظيم آن جناب اقتضاء دارد در هنگام تخاطب گوينده صدايش كوتاه‌تر از صداى آن حضرت باشد. پس به طور كلى، با صداى بلند صحبت كردن فاقد معناى تعظيم است، و با بزرگان به صداى بلند صحبت كردن.

نظير مردم عادى، خالى از اسائه ادب و وقاحت نيست.

[1] مجمع البيان، ج 9، ص 130.