و آن گاه جمله‌(فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ) متفرع شده است بر جمله‌(فَعَلِمَ ما فِي قُلُوبِهِمْ) و همچنين جمله معطوف بر آن، يعنى جمله‌(وَ أَثابَهُمْ فَتْحاً قَرِيباً ...).

و مراد از فتح قريب فتح خيبر است- اين طور از سياق استفاده مى‌شود- و همچنين مراد از(مَغانِمَ كَثِيرَةً يَأْخُذُونَها)، غنائم خيبر است. بعضى‌[1] هم گفته‌اند: مراد از فتح قريب، فتح مكه است. ولى سياق با اين قول مساعد نيست.

و جمله‌(وَ كانَ اللَّهُ عَزِيزاً حَكِيماً) به اين معنا است كه خدا در آنچه اراده مى‌كند مسلط و غالب است، و نيز آنچه را اراده مى‌كند متقن انجام مى‌دهد نه گزافى و كدره‌اى.

(وَعَدَكُمُ اللَّهُ مَغانِمَ كَثِيرَةً تَأْخُذُونَها فَعَجَّلَ لَكُمْ هذِهِ ...) مراد از اين‌(مَغانِمَ كَثِيرَةً) كه مؤمنين به زودى آنها را به دست مى‌آورند اعم از غنيمت‌هاى خيبر و غير خيبر است، كه بعد از مراجعت از حديبيه به دست آنان افتاد، در نتيجه جمله‌(فَعَجَّلَ لَكُمْ هذِهِ) اشاره است به غنيمت‌هاى مذكور در آيه قبلى، يعنى غنيمت‌هاى خيبر، كه از شدت نزديكى به منزله غنيمت بدست آمده به حساب آورده.

البته اين در صورتى است كه آيه شريفه با آيات سابق نازل شده باشد، و اما بنا بر احتمالى كه بعضى‌[2] داده‌اند كه اين آيه بعد از فتح خيبر نازل شده، در آن صورت معناى كلمه هذه روشن است. چيزى كه هست معروف همين است كه سوره فتح تمامى‌اش بعد از حديبيه و قبل از رسيدن به مدينه نازل شده.

بعضى از مفسرين‌[3] گفته‌اند: كلمه هذه اشاره است به بيعت در حديبيه و در زير آن درخت. ليكن خواننده به نادرستى اين قول واقف است.

[مقصود از ناس در جمله‌(وَ كَفَّ أَيْدِيَ النَّاسِ عَنْكُمْ)]

(وَ كَفَّ أَيْدِيَ النَّاسِ عَنْكُمْ)- بعضى‌[4] گفته‌اند مراد از كلمه ناس دو قبيله اسد و غطفان است كه تصميم گرفتند بعد از مراجعت رسول خدا 6 از خيبر به مدينه حمله نموده اموال و زن و بچه مسلمين را به غارت ببرند، و ليكن خداى تعالى وحشتى در دل آنان انداخت كه از اين كار بازشان داشت.

بعضى‌[5] ديگر گفته‌اند: مراد از ناس مالك بن عوف و عيينة بن حصين با بنى اسد و غطفان است كه در جنگ خيبر آمدند تا يهوديان را يارى دهند ولى خداى تعالى ترس را بر دلهايشان مسلط كرد و از نيمه راه برگشتند.

[1] ( 1 و 2 و 3 و 4) روح المعانى، ج 26، ص 109.

[2] ( 1 و 2 و 3 و 4) روح المعانى، ج 26، ص 109.

[3] ( 1 و 2 و 3 و 4) روح المعانى، ج 26، ص 109.

[4] ( 1 و 2 و 3 و 4) روح المعانى، ج 26، ص 109.

[5] مجمع البيان، ج 9، ص 116.