و در سياق دو آيه مورد بحث اشاره‌اى است به اينكه سنگ و چوبهاى جماد كه در اين عالم در نظر ما جماد و بى‌جانند، چون آثار حيات در آنها نمى‌بينيم، در نشاه آخرت معلوم مى‌شود كه براى خود جان داشته‌اند، و آن روز آثار حيات از ايشان بروز مى‌كند. و ما در اين باره مطالبى در ذيل آيه‌(قالُوا أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي أَنْطَقَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ)[1] گذرانديم.

(وَ إِذا تُتْلى‌ عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلْحَقِّ لَمَّا جاءَهُمْ هذا سِحْرٌ مُبِينٌ) اين آيه و آيه بعدش در مقام توبيخ است. و مراد از آيات بينات آيات قرآن است كه بر آنان تلاوت مى‌شد. در اين آيه وقتى مى‌خواهد از زبان كفار همين آيات بينات را نقل كند كه در باره‌اش گفتند سحر است، به جاى اين كلمه، كلمه حق را مى‌آورد حقى كه به سويشان آمده، و مى‌فرمايد:(لِلْحَقِّ لَمَّا جاءَهُمْ) با اينكه مقتضاى ظاهر آيه اين بود كه به جاى للحق بفرمايد لها ، و اين بدان جهت است كه بفهماند آيات بينات حق بود كه بر آنان تلاوت مى‌شد، و هيچ مجوزى نداشتند كه آن را سحر آشكار بخوانند. و خلاصه با علم به اينكه حق مبين است آن را سحر مبين خواندند پس مردمى زورگو و لجباز و مخالف حق صريح بودند.

(أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ إِنِ افْتَرَيْتُهُ فَلا تَمْلِكُونَ لِي مِنَ اللَّهِ شَيْئاً ...) كلمه أم در اينجا منقطعه و به معناى بلكه است در نتيجه معناى آيه اين مى‌شود: بلكه كفار مى‌گويند اينكه قرآن خود را كلام خدا خوانده، بر خدا افتراء بسته است.

و معناى جمله‌(قُلْ إِنِ افْتَرَيْتُهُ فَلا تَمْلِكُونَ لِي مِنَ اللَّهِ شَيْئاً) اين است كه: اگر من به خاطر شما قرآن را به خدا افتراء بسته باشم، خداى تعالى مرا به عذاب خود خواهد گرفت، و يا در اين گرفتنش شتاب خواهد كرد و آن وقت شما نمى‌توانيد مانع خواسته خدا شويد. بنا بر اين چگونه ممكن است بر خدا افتراء ببندم و به خاطر شما خود را در معرض عذاب قطعى او قرار دهم؟ و خلاصه مى‌خواهد بگويد: من مفترى بر خدا نيستم.

با اين معنايى كه كرديم روشن شد كه جزاء شرط در جمله‌(إِنِ افْتَرَيْتُهُ فَلا تَمْلِكُونَ لِي ...) حذف شده و به جاى آن جمله ديگرى آمده كه به منزله ارتفاع مانع است، و تقدير كلام چنين است: قل ان افتريته آخذنى بالعذاب او عاجلنى بالعذاب و لا مانع من قبلكم يمنع عنه- بگو اگر قرآن را به خدا افتراء ببندم، مرا به عذاب خواهد گرفت، و يا عذاب افتراء

[1] سوره فصلت، آيه 21.