به دين خدا هستند، در زندگى و مرگ يكسانند، و براى پابندى به شريعت هيچ اثرى قائل نيستند، لذا فكر مى‌كنند چرا به خاطر پيروى از شريعت خود را به زحمت اندازيم، و بدون جهت مقيد نموده، بار سنگين اعمال صالح را به دوش بكشيم؟

به همين جهت خداى تعالى بر بطلان پندار آنان و اثبات معاد اقامه برهان مى‌كند، و سپس به شرح جزئيات پرداخته شمه‌اى از پاداشهاى صالحان و عقابهاى طالحان و منكرين و مجرمين را بيان نموده، و سوره را با حمد و تسبيح خدا ختم مى‌كند.

[معناى اينكه فرمود: شريعت (يا قرآن) بصائر براى مردم و هدى و رحمت براى مؤمنين است‌]

(هذا بَصائِرُ لِلنَّاسِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ) اشاره با كلمه هذا يا به شريعت است كه قبلا از آن گفتگو كرد، و يا اشاره به قرآنى است كه مشتمل بر شريعت است. و كلمه بصائر جمع بصيرت است، و بصيرت عبارت است از درك اشخاصى كه به واقع اصابت مى‌كنند، و مراد از بصيرت وسيله بصيرت است، و اگر شريعت را بصيرتها خوانده، بدين جهت است كه شريعت متضمن احكام و قوانينى است كه يك يك آنها راهنماى سعادت آدمى است، پس شريعت عبارت است از بصيرت‌هايى چند، نه يك بصيرت.

و معناى آيه اين است كه: اين شريعتى كه تشريع شده، و يا اين قرآنى كه مشتمل بر شريعت است، وظائف عمليه‌اى است كه اگر مردم به آن عمل كنند يك يك آنها مردم را بينا مى‌سازد، و مردم به وسيله آن به راه حق هدايت مى‌شوند، راه حقى كه همان راه خدا و راه سعادت است.

پس اينكه بعد از ذكر تشريع شريعت فرمود(هذا بَصائِرُ لِلنَّاسِ) در حقيقت نظير جمله‌(هذا هُدىً وَ الَّذِينَ كَفَرُوا ...) است كه در اول سوره بعد از ذكر آيات توحيد قرار گرفته است.

(وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ)- يعنى دلالتى است واضح، و افاضه خيرى است براى قومى كه يقين دارند. و مراد از قومى كه يقين دارند، مردمى است كه به آيات خدا يقين دارند، آياتى كه بر اصول معارف دين دلالت دارد، چون معهود در قرآن كريم اين است كه همواره كلمه يقين را در مورد اصول عقائد بكار مى‌برد.

در اين جمله هدايت و رحمت را مختص به قومى كرده كه يقين دارند، با اينكه قبلا تصريح كرد كه قرآن بصائر براى همه مردم است، و اين خالى از اشعار و اشاره به اين نكته نيست كه مراد از هدايت هدايت به معناى رساندن به مقصد است، نه صرف نشان دادن راه آن، كه همان تبصر است. و نيز مراد از رحمت رحمت خاصه به كسانى است كه بعد از