البته روايات زيادى هم از ائمه اهل بيت (ع) بر طبق اين تفسير رسيده كه در بحث روايتى آينده- ان شاء اللَّه تعالى- از نظر خواننده خواهد گذشت‌[1].

بحث روايتى [توضيحى در باره رواياتى كه جمله‌(وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ) را به امامت ذريه ابراهيم (ع) تفسير كرده‌اند]

در مجمع البيان در ذيل جمله‌(وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ) آمده كه بعضى گفته‌اند:

منظور از كلمه باقيه در نسل آن جناب امامت است كه تا روز قيامت در ذريه آن جناب باقى است- نقل از امام صادق (ع)-[2].

مؤلف: و در اين معنا روايات ديگرى نيز هست كه در بعضى از آنها، آيه شريفه بر امامت از نسل امام حسين (ع) تطبيق شده.

و دقت در اين روايات اين معنا را به دست مى‌دهد كه بناى آن بر اين است كه ضمير در جعلها به هدايتى برگردد كه از جمله سيهدين استفاده مى‌شود. و در سابق هم در آيه‌(إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً) گفتيم كه وظيفه امام هدايت مردم است در ملكوت و واقع اعمالشان، به اين معنا كه با ارشاد خود ايشان را به سوى خداى سبحان سوق دهند، و به درجات قرب به خداى عز و جل نزديك گردانند، و عمل هر صاحب عملى را به آن منزلتى كه عملش اقتضاء دارد نازل سازند، البته با در نظر داشتن اينكه حقيقت هدايت از خدا است، و اگر به امام هم نسبت مى‌دهيم به تبع يا بالعرض است.

و فعليت هدايتى كه از ناحيه خدا به سوى خلق نازل شده، نخست شامل امام مى‌شود و سپس از ناحيه امام به سوى سايرين افاضه مى‌شود، پس هدايت امام تمام‌ترين مراتب هدايت است، و هدايتهاى ديگران ما دون آن است. و اينكه ابراهيم (ع) گفت:(فَإِنَّهُ سَيَهْدِينِ) و قيدى براى هدايت نياورد، خود دليل است بر اينكه مراد از هدايت، مطلق هدايت است، هم مى‌تواند با عالى‌ترين مراتب هدايت كه حظ امام از آن مرتبه است منطبق شود، و هم بر ديگر مراتب. پس مى‌توانيم بگوييم منظور از آن، امامت است، و همين امامت است كه‌

[1] اين آيه شريفه به روشنى دلالت دارد بر اينكه رسول خدا6 در همين دنيا كه بوده با عالم برزخ كه انبياء سابق در آن هستند اتصال و ارتباط داشته هم چنان كه تشريع السلام عليك ايها النبى و رحمة اللَّه و بركاته در آخر هر نماز به روشنى دلالت دارد بر اينكه آن جناب بعد از رحلت هم به عالم دنيا ارتباط و اتصال دارد و سلام ما را مى‌شنود. مترجم.

[2] مجمع البيان، ج 9، ص 45.