هم با او باشد، آن وقت برايش كشف مى‌شود كه عمرى گمراه بوده، و اينك عواقب و آثار گمراهى يعنى عذاب قيامت فرا مى‌رسد، آن وقت قرين خود را مخاطب قرار داده، با لحنى كه مى‌رساند از او متاذى و بيزار است مى‌گويد: اى كاش بين من و تو به مقدار فاصله بين مغرب و مشرق دورى مى‌بود و من همنشين تو نمى‌شدم، كه چه بد همنشينى هستى.

از سياق آيه استفاده مى‌شود كه اين گونه افراد غير از عذابى كه در آتش از آتش دارند، عذابى هم از همنشينى با قرينها مى‌چشند، و بدين جهت آرزو مى‌كنند كه از آنان دور مى‌بودند، و از بين همه عذابها تنها دورى از اين عذاب را ياد مى‌كنند، و ساير عذابها را از ياد مى‌برند.

[وجوه مختلف در معناى جمله‌(وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ) كه خطاب به كفار و قرين‌هاى شيطانى آنها است‌]

(وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ) از ظاهر كلام برمى‌آيد كه اين جمله عطف باشد بر ما قبل كه حال گمراهان را بيان مى‌كرد، و مراد از كلمه اليوم روز قيامت است. و جمله‌(أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ) فاعل فعل لن ينفعكم است. و مراد از ضمير كم كه جمع مخاطب است، همان افرادى است كه از ذكر خدا كور صفتى مى‌كنند، و همچنين قرين‌هاى آنان. و جمله اذ ظلمتم به منزله تعليل است.

و مراد از آيه- و خدا داناتر است- اين است كه: شما تا در دنيا بوديد وقتى يكى از خود شما به شما صدمه‌اى مى‌زد و شما را گرفتار مصيبتى مى‌كرد، و به دنبالش خودش هم گرفتار مصيبتى مى‌شد، خوشحال مى‌شديد و تسلى مى‌يافتيد كه او هم گرفتار شده، و گرفتارى او همين مقدار فايده براى شما داشت، ليكن امروز اينطور نيست كه اگر قرينان شما هم مانند شما معذب شوند سودى به حال شما داشته باشد، چون اشتراك آنان با شما در عذاب و بودنشان در آتش با شما، خود عذاب ديگرى است براى شما.

ولى بعضى از مفسرين‌[1] آيه را طورى ديگر تجزيه و تحليل كرده‌اند، و گفته‌اند كه فاعل جمله لن ينفعكم ضميرى است كه به آرزوى مذكور در آيه قبلى برمى‌گردد و معناى جمله اذ ظلمتم چنين مى‌باشد: به خاطر اينكه در دنيا به خود ستم كرديد، و قرينان را در كفر و گناه پيروى نموديد . و جمله‌(أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ) تعليل بى‌فايده بودن است.

و معناى آيه اين است كه: اين آرزو كردنتان كه از قرينان دور باشيد سودى به حالتان ندارد، براى اينكه حقتان همين است كه با آن قرينان در عذاب شريك باشيد.

[1] روح المعانى، ج 25، ص 83.