آن ذكر شده. مفسر نامبرده در پاسخ از اينكه اگر جمله مزبور مفعول دوم يكتم است، پس چرا كلمه من در كار آمده، با اينكه مى‌توانست بفرمايد يكتم ايمانه آل فرعون ، گفته است: هر چند غالبا بدون حرف من مفعول دوم را مى‌گيرد، مانند آيه (وَ لا يَكْتُمُونَ اللَّهَ حَدِيثاً) [1] و ليكن گاهى هم مى‌شود كه با حرف من متعدى مى‌شود، هم چنان كه در مصباح به اين مطلب تصريح شده است.

و ليكن سياق آيه اين تفسير را نمى‌پذيرد، براى اينكه اولا مقدم آوردن مفعول دوم حتما بايد براى افاده نكته‌اى از قبيل حصر و امثال آن باشد و در جمله مورد بحث چنين نكته‌اى در كار نيست، و ثانيا مؤمن نامبرده در كلام خود فرعون و فرعونيان را به عنوان يا قوم- اى قوم من صدا مى‌زند و اگر از دودمان فرعون نبود، نبايد چنين مى‌گفت.

(أَ تَقْتُلُونَ رَجُلًا أَنْ يَقُولَ رَبِّيَ اللَّهُ وَ قَدْ جاءَكُمْ بِالْبَيِّناتِ مِنْ رَبِّكُمْ) در اين قسمت فرعونيان را نهى و توبيخ مى‌كند، از اينكه تصميم بر قتل او گرفته‌اند.

و از اينكه جمله من ربكم را به كار برد، فهميده مى‌شود آن معجزات و بيناتى كه موسى (ع) آورده معجزات و بيناتى بوده كه دلالت داشته بر اينكه اللَّه تعالى رب ايشان نيز هست، همانطور كه او اللَّه را رب خود گرفته. پس كشتن او كشتن مردى است كه از ناحيه پروردگار فرعونيان حق را برايشان آورده.

(وَ إِنْ يَكُ كاذِباً فَعَلَيْهِ كَذِبُهُ)- بعضى از مفسرين گفته‌اند: فرضى كه در اين جمله كرده، تلطفى از ناحيه او بوده، نه اينكه راستى احتمال مى‌داده كه موسى دروغگو باشد و در راستگويى وى شك داشته، خواسته است از در مهربانى سخن گفته باشد.

(وَ إِنْ يَكُ صادِقاً يُصِبْكُمْ بَعْضُ الَّذِي يَعِدُكُمْ)- در اين جمله مخاصمه را تا آسان‌ترين فرض تنزل داده، گويا مى‌گويد: و اگر صادق باشد آن وقت آن انواع عذابهايى كه وعده‌اش را داده به شما مى‌رسد و اگر همه آن عذابها نرسد، لا اقل بعضى از آنها به شما خواهد رسيد.

پس منظور تنزل دادن مخاصمه بوده، و گرنه لازمه صدقش اين است كه تمامى آن عذابهايى كه وعده‌اش را داده به ايشان مى‌رسيد.

(إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذَّابٌ)- اين جمله تنها فرض دومى را تعليل مى‌كند و معنايش اين است كه: اگر موسى در ادعاى خود دروغگو باشد، همان دروغ خودش برايش بس است. و اگر راستگو باشد، آن وقت به فرضى كه همه عذابهايى كه وعده‌اش را داده به‌

[1] سوره نساء، آيه 42.