نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 15 صفحه : 398
كسى تقدير كرده و فرموده:(كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ)[1] و اين
مرگ به انعدام و فنا نيست، بلكه به نقل دادن آدميان از خانهاى به خانهاى ديگر
است، و اين خود يكى از تدابير عام است كه در عالم جارى است، و مراد از زنده كردن،
افاضه حيات بعد از مرگ است.
[وجه اينكه ابراهيم 7 فرمود به مغفرت خدا طمع دارم، و
مراد از خطيئهاى كه به خود نسبت داد]
(وَ الَّذِي أَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ
الدِّينِ)- يوم الدين يعنى روز جزاء كه همان روز قيامت است، و
مساله آمرزش را مثل ساير نعمتهاى مذكور به طور قطعى ذكر نكرد و نگفت: و كسى
كه مرا مىآمرزد بلكه گفت: و كسى كه اميدوارم مرا بيامرزد ،
دليلش اين است كه مساله آمرزش به استحقاق نيست، تا اگر كسى خود را مستحق آن بداند
قطع به آن پيدا كند، بلكه فضلى است از ناحيه خدا و بطور كلى هيچ كس از خدا هيچ چيز
طلبكار نيست، بلكه چيزى كه هست اين خداى سبحان است كه بر خود واجب كرده كه خلق را
هدايت كند و رزق دهد و بميراند و زنده كند، ولى بر خود واجب نكرده كه هر گنه كارى
را بيامرزد.
درباره رزق فرموده:(فَوَ رَبِّ
السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ)[2] و
درباره مرگ فرموده:
(كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ)[3] و درباره احياء بعد از مرگ فرموده:(إِلَيْهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعاً وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا)[4] ولى درباره مغفرت نفرموده: يغفركم جميعا- همه شما را
مىآمرزد بلكه فرموده:
(إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ
يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ)[5].
در جمله مورد بحث، ابراهيم (ع) به خود نسبت خطا و گناه داده با اينكه
آن جناب از گناه معصوم بود و اين خود دليل بر آن است كه مرادش از خطيئه، مخالفت
اوامر مولوى الهى نبوده، چون خطيئه و گناه مراتبى دارد و هر كس به حسب مرتبهاى كه
از عبوديت خدا دارد، در همان مرتبه خطيئهاى دارد، هم چنان كه فرمودهاند:
حسنات الأبرار سيئات المقربين- خوبيهاى نيكان براى مقربين درگاه حق، بدى و گناه
بشمار مىرود و به همين جهت است كه خداى تعالى به رسول گرامى خود 6 دستور
مىدهد:(وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ)[6].