خلاف آيه دوم، كه در سابق در ذيل آيه‌(وَ جاؤُ عَلى‌ قَمِيصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ)[1] در جلد يازدهم اين كتاب گفتارى پيرامون دروغ، و اينكه دروغ رستگارى در پى ندارد گذشت.

( فَتَنازَعُوا أَمْرَهُمْ بَيْنَهُمْ وَ أَسَرُّوا النَّجْوى‌) ...(مَنِ اسْتَعْلى‌ ) كلمه تنازع ، قريب المعنا با كلمه اختلاف است، و از ماده نزع گرفته شده كه به معناى جذب چيزى از جايگاه آن است تا جايى كه از جايش كنده شود، و تنازع هم به خودى خود متعدى مى‌شود، چنانچه در آيه مورد بحث شده است، و هم با كلمه فى متعدى مى‌شود، مانند آيه‌(فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِي شَيْ‌ءٍ)[2].

كلمه نجوى به معناى سخن سرى است، و اصل آن مصدر به معناى مناجات يعنى بيخ گوشى با يكديگر سخن گفتن است.

كلمه مثلى مؤنث امثل است، هم چنان كه فضلى و كبرى مؤنث افضل و اكبر است، و كلمه مثلى به معناى شبيه‌تر است، و طريقه مثلى آن سنتى است كه به حق نزديكتر باشد و يا به بر آوردن آرزوهاى مردم نزديكتر باشد و مقصود فرعون از اين طريقه كه به خيال خودش به حق نزديك‌تر است طريقه وثنيت است كه مذهب رسمى مصر آن روز بوده است و آن عبارت است از پرستش آلهه، و قبل از همه آنها خود فرعون، كه اله قبط بود.

و در جمله اجمعوا اجماع به طورى كه راغب گفته جمع آورى چيزى با فكر و تامل است‌[3] و كلمه صف به معناى اين است كه چند چيز را مثلا چند درخت و يا چند انسان را در خطى مستقيم بچينند، اين كلمه، هم مصدر استعمال مى‌شود و هم اسم مصدر، (هم عمل كسى را كه مى‌چيند صف گويند و هم آن چيده شده را) و در جمله‌(ثُمَّ ائْتُوا صَفًّا) احتمال دارد مصدر باشد يا به معناى صافين (صف ايستادگان) باشد، يعنى بياييد در حالى كه صف بسته باشيد و خلاصه در حالى كه با اتحاد و اتفاق باشيد، نه مختلف و متفرق تا ضعيف شويد، بلكه عليه او كيد واحدى باشيد.

[باز تاب اندرز موسى 7 و عكس العمل مردم در برابر آن‌]

و از تفريع جمله‌(فَتَنازَعُوا أَمْرَهُمْ) بر مضمون آيه قبلى كه داشت‌(قالَ لَهُمْ مُوسى‌ ...) معلوم مى‌شود كه اين تنازع و اختلاف به خاطر موعظه‌اى در ميان آنان بپاشد. كه موسى با آن وعظشان كرده و تا حدى اثر خود را در ايشان گذاشته است، و بايد هم همين طور باشد براى اينكه موعظه موسى كلمه حقى بوده كه كسى نمى‌توانست به آن اشكال و خرده‌اى بگيرد و

[1] و پيراهن او را با خونى دروغين آوردند. سوره يوسف، آيه 18.

[2] و هر گاه در چيزى نزاع كرديد. سوره نساء، آيه 59.

[3] مفردات راغب ماده جمع .