كرد، با اينكه قبلا در جمله فاعبدنى عبادت را به طور عموم ذكر كرده بود، و خلاصه اگر بعد از آن عام، خصوص اين خاص را ذكر كرد، بدين جهت بود كه هم اهميت نماز را برساند، و هم بفهماند كه نماز از هر عملى كه خضوع عبوديت را ممثل كند، و ذكر خداى را به قالب در آورد، آن چنان كه روح در كالبد قرار مى‌گيرد، بهتر است. و بنا بر اين معنا، كلمه لذكرى از باب اضافه مصدر به مفعول خودش است، و لام آن براى تعليل است، و اين جار و مجرور متعلق به كلمه اقم مى‌باشد و حاصل معنايش اين است كه: عبادت و يادآوريت از من را با عمل نماز تحقق بده، هم چنان كه مى‌گويند: بخور براى اينكه سير شوى، و بنوش براى اينكه سيراب گردى اين آن معنايى است كه از مثل سياق مورد بحث به ذهن تبادر مى‌كند.

[وجوه عديده‌اى كه در ذيل جمله:(وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي) گفته‌اند]

در معناى جمله لذكرى اقوال بسيارى است، بعضى‌[1] گفته‌اند: جار و مجرورى است متعلق به كلمه اقم ، كه ما نيز همين را گفتيم. بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند: متعلق است به كلمه صلاة بعضى‌[3] ديگر گفته‌اند: متعلق است به جمله فاعبدنى .

و نيز در باره لام آن، بعضى‌[4] گفته‌اند: لام تعليل است. بعضى‌[5] آن را لام توقيت دانسته‌اند، كه معنايش نماز بخوان هنگام ذكر من و يا نماز بخوان هنگامى كه آن را فراموش كردى، يا از تو فوت شد، و سپس به يادت آمد ، بنا بر اين نظير لام در جمله‌(أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ)[6] مى‌باشد.

و نيز در معناى ذكر ، بعضى‌[7] گفته‌اند: مراد از آن، ذكر لفظى است كه نماز هم مشتمل بر آن است. بعضى‌[8] ديگر گفته‌اند: مراد از آن ذكر قلبى است كه مقارن نماز است، و با نماز تحقق يافته، يا مترتب بر آن مى‌شود، همانطور كه مسبب از سبب پديد مى‌آيد. بعضى‌[9] ديگر احتمال داده‌اند كه مراد از آن، ذكر قبل از نماز باشد. بعضى ديگر گفته‌اند: مراد از آن اعم از ذكر قلبى و قالبى است.

اختلاف ديگرى در اضافه ذكر به ياى متكلم دارند كه چه نحوه اضافه‌اى است؟

بعضى‌[10] گفته‌اند: اضافه مصدر به مفعول خودش است. بعضى‌[11] ديگر گفته‌اند: اضافه مصدر به‌

[1] مجمع البيان، ج 7، ص 5.

[2] ( 2، 3، 4، 5) روح المعانى، ج 16، ص 172 و 173.

[3] ( 2، 3، 4، 5) روح المعانى، ج 16، ص 172 و 173.

[4] ( 2، 3، 4، 5) روح المعانى، ج 16، ص 172 و 173.

[5] ( 2، 3، 4، 5) روح المعانى، ج 16، ص 172 و 173.

[6] نماز بخوان هنگام ظهر. سوره اسرى، آيه 78.

[7] ( 7، 8، 9، 10، 11) تفسير فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21.

[8] ( 7، 8، 9، 10، 11) تفسير فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21.

[9] ( 7، 8، 9، 10، 11) تفسير فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21.

[10] ( 7، 8، 9، 10، 11) تفسير فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21.

[11] ( 7، 8، 9، 10، 11) تفسير فخر رازى، ج 22، ص 19 الى 21.