نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 12 صفحه : 538
و اصل در معناى
عقوبت همان عقب است كه به معناى پاشنه پاى آدمى و دنباله هر چيزى است،
و عاقبت امر ، آن نتايجى است كه در آخر هر چيزى و دنبالش مىآيد، و
كلمه تعقيب به معناى آوردن چيزى در دنبال چيز ديگرى است، و معاقبت
غير، اين است كه دنبال عملى كه او كرد و تو را ناراحت ساخت عملى كنى كه او را
ناراحت بسازد كه اين معنا با معناى مجازات و مكافات منطبق است.
پس اينكه
فرمود:(وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما
عُوقِبْتُمْ) بطورى كه از سياق بر مىآيد خطابش به مسلمين است، و لازمهاش اين است
كه مراد از معاقبت، مجازات مشركين و كفار باشد، و مراد از جمله(عُوقِبْتُمْ بِهِ) عقابى باشد كه كفار به مسلمانان كردهاند كه چرا به خدا
ايمان آوردهايد، و چرا خدايان ما را رها كردهايد؟
و معناى آيه
اين مىشود كه اگر خواستيد كفار را بخاطر اينكه شما را عقاب كردهاند عقاب كنيد
رعايت انصاف را بكنيد، و آن گونه كه آنها شما را عقاب كردهاند عقابشان كنيد نه
بيشتر.
[فضيليت
صبر آزار مشركين و امر به پيامبر 6 به اينكه صبر كند و خدا به او صبر داده است]
و معناى
جمله (وَ لَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرِينَ) اين
است كه اگر بر تلخى عقاب كفار بسازيد و در مقام تلافى بر نيائيد براى شما بهتر
است، چون اين صبر شما در حقيقت ايثار رضاى خدا و اجر و ثواب او بر رضاى خودتان و
تشفى قلب خودتان است، در نتيجه عمل شما خالص براى وجه كريم خدا خواهد بود، علاوه
بر اين، گذشت، كار جوانمردان است، و آثار جميلى در پى دارد.
(وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ ...).
در اين جمله
رسول خدا 6 را امر به صبر داده، بشارتش مىدهد كه اين نيرو و توانايى كه بر صبر
دارد و مىتواند اين همه تلخىها را در راه خدا بچشد، از خداى تعالى است، آرى هر
امرى وقتى قابل امتثال است كه مامور، قدرت بر امتثال آن را داشته باشد، خداى تعالى
بعد از امر به صبرش خاطر نشان مىسازد كه قدرت بر اين صبر دارى، چون حول و قوه تو
همه از پروردگار تو است، پس در اينكه فرمود:(وَ ما
صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ) اشاره بهمين است كه غم مخور، خدا تو را بر
چنين صبرى نيرو داده است.
(وَ لا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ)- يعنى بحال كفار غم مخور كه چرا كافر شدند.
تفسير اين معنا سابقا در همين سوره و در غير اين سوره گذشت.
(وَ لا تَكُ فِي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ)- ظاهرا مقصود از
اينكه فرمود در تنگى مباش اين است كه از مكر ايشان حوصلهات بسر نرود، آنهم نه
اينكه بخواهد بفرمايد، در آينده تنگ
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 12 صفحه : 538