منهى نشود، چنين كسى مادامى كه براى خود در قبال اراده الهى اراده‌اى مستقل و مغاير اراده خدا قائل نباشد هرگز به خود اجازه مخالفت امر و نهى او را نمى‌دهد.

بنا بر اين، اينكه در تعريف ملائكه فرمود:(وَ هُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ) با در نظر داشتن اينكه زمينه و سياق در عبوديت است، خود دليل بر اين است كه ملائكه هرگز به پروردگار خود استكبار ننموده و از او غافل نمى‌شوند و ياد او و مقام او را فراموش نمى‌كنند.

[غافل نبودن از خدا و خوف از مقام الوهيت او عدم استكبار ذاتى و انجام دادن آنچه به ايشان امر مى‌شود عدم استكبار عملى ملائكه در برابر خداى سبحان است‌]

در آيه مورد بحث استكبار را بطور مطلق از ملائكه نفى نموده بدون اينكه مقيد كند كه بحسب ذات و يا بحسب فعل بر خدا استكبار نمى‌كنند پس افاده مى‌كند كه ايشان بر خدا استكبار نمى‌كنند نه در ذات و نه در فعل اما بحسب ذات (استكبار نمى‌كنند چون) هرگز از ياد او غافل نمى‌مانند، و اما بحسب فعل، (چون) هرگز از عبادت او سرپيچى نمى‌كنند، و امر او را مخالفت نمى‌نمايند، آن گاه براى بيان اين اطلاق و شمول توضيحى داده و دنبالش فرمود:(يَخافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ يَفْعَلُونَ ما يُؤْمَرُونَ) و با جمله اول، استكبار بحسب ذات را از ملائكه نفى نموده، و با جمله دوم استكبار بحسب عمل را. توضيح اينكه:(يَخافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ) ترس از خداى را براى ملائكه اثبات مى‌كند، و با در نظر داشتن اينكه نزد خدا شر و سبب شرى وجود ندارد كه كسى از شرش بترسد و نزد او جز خير چيزى نيست، و نيز با در نظر گرفتن اين نكته كه فرمود: از پروردگار خود مى‌ترسند و نفرمود: از عذاب پروردگار خود هم چنان كه در جاى ديگر فرموده:(وَ يَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَ يَخافُونَ عَذابَهُ)[1].

اين ترس، همان ترس از خود خداست، هر چند كه نزد خدا جز خير چيزى نباشد، و اگر بگويى وقتى نزد خدا شرى سراغ ندارند پس چرا از او مى‌ترسند؟ در پاسخ مى‌گوييم:

حقيقت ترس عبارت است از: تاثر و انكسار و كوچك شدن، و خلاصه پريدن رنگ روى ضعيف در مقابل قوى‌اى كه با قوتش ظهور يافته و شناخته شده، و تپش قلب زير دست در قبال بالا دست كبير متعال كه با كبريائيش بر همه چيز قاهر شده، پس ترس ملائكه همين تاثر ذاتى ايشان است از آنچه از مقام پروردگار خود مى‌بينند و هرگز از ياد او غافل نمى‌شوند.

[رد استدلال برخى به آيه:(يَخافُونَ رَبَّهُمْ ...) براى قول به اينكه ملائكه مكلف بوده خوف و رجا دارند و افضل از بشر هستند]

مؤيد گفتار ما هم قيد من فوقهم است كه جمله‌(يَخافُونَ رَبَّهُمْ) با آن مقيد شده، زيرا قيد مذكور اشاره به اين است كه ما فوق بودن خداى تعالى و قاهر بودنش نسبت به‌

[1] به رحمتش اميد داشته و از عذابش مى‌ترسند. سوره اسرى، آيه 57.