اين آيه نيز
از سخنان موسى (ع) است كه ايام الهى را كه در امتهاى گذشته وجود داشته و در آن
ايام، اقوام را دچار عذاب و انقراض نموده و آثارشان را از صفحه وجود محو نموده
خاطرنشان مىسازد، و نيز اينكه كسى جز خدا بطور تفصيل از سرنوشت آن اقوام خبر
ندارد، مانند قوم نوح و عاد و ثمود و اقوام بعد از ايشان. و از همين جا معلوم
مىشود كه:
اولا- مراد
از نبا در جمله(أَ لَمْ يَأْتِكُمْ نَبَؤُا
الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ) خبر هلاكت و انقراض آن اقوام است، چون
كلمه نبا به معناى خبر مهم و قابل اعتناء است، پس ديگر منافات ندارد
كه بعد از آن بفرمايد:(لا يَعْلَمُهُمْ إِلَّا اللَّهُ) (زيرا در
اين جمله، اطلاع از جزئيات داستان اقوام گذشته را به خدا اختصاص مىدهد و در آن
جمله خبر هلاكت و انقراض را بطور اجمال براى مردم اثبات مىكند و آنان را ملامت
مىكند كه مگر نشنيدهايد).
و ثانيا-
شمردن قوم نوح و عاد و ثمود، از باب مثال است، و جمله(لا
يَعْلَمُهُمْ إِلَّا اللَّهُ) بيان است براى جمله من قبلكم و
اينكه فرمود: جز خدا كسى ايشان را نمىشناسد و وضع ايشان را نمىداند، مقصود
ندانستن حقيقت حال ايشان و بى اطلاعى از جزئيات تاريخ زندگى ايشان است.
ممكن هم است
جمله(لا يَعْلَمُهُمْ إِلَّا اللَّهُ) را اعتراضيه
گرفت، هر چند كه آنچه ما گفتيم با سياق كلام مناسبتر است، و اما احتمال اينكه
جمله مذكور خبر جمله(وَ الَّذِينَ مِنْ بَعْدِهِمْ) بوده و معنى
چنين باشد: و الذين من بعدهم لا يعلمهم الا اللَّه اينها كه پس از ايشان
آمدند، احوالشان را كسى جز خدا نمىداند - كما اينكه بعضى[1]
از مفسرين ذكر كردهاند- احتمالى ضعيف، و معنايى سخيف و باطل است و از آن سخيفتر
سخنى است كه يكى ديگر[2] گفته و
جايز دانسته است كه: جمله مذكور، حال از ضمير هم ، در جمله من بعدهم
باشد و آن وقت جمله(جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ) خبر باشد-
براى جمله(وَ الَّذِينَ مِنْ بَعْدِهِمْ).