نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 11 صفحه : 396
اسم ظاهر
ربكم را آورد وجهش اينست كه خواست در اثبات ربوبيت خدا اصرار و تاكيد كند و
به اين معنا اشاره نمايد كه آن كسى كه عالم را خلق، و امر آن را تدبير نموده و در
نتيجه رب آن شده او رب شما نيز هست، پس ربى جز رب واحد نيست و او شريكى ندارد.
[برخى از
نشانهها و آيات تكوينى:(هُوَ الَّذِي مَدَّ الْأَرْضَ ...)]
كلمه
رواسى جمع راسيه و از ماده رسى و به معناى ثابت و
برقرار است، و مراد از آن در اينجا كوهها هستند كه در جايگاه خود ثابت و
استوارند، و كلمه زوج به معناى چيزيست كه فرد نباشد، و بر مجموع هر دو
امرى كه ميانشان ازدواج است اطلاق مىشود، هم چنان كه بر يكى از آن دو نيز اطلاق
مىگردد، يعنى هم مىتوان گفت: هما زوج- آن دو زوجند و هم گفت
هما زوجان- آن دو، دو زوجند ، و در بسيارى از موارد كلمه زوجان
با كلمه اثنين تاكيد مىشود تا دلالت كند بر اينكه مقصود از آن، دو
عدد است نه چهار عدد، (چون به يك حساب، دو زوج، چهار تا مىشود)، هم چنان كه در
آيه مورد بحث، اين تاكيد آمده.
كلمه
مد در(مَدَّ الْأَرْضَ) به معناى گستردن
است، يعنى زمين را به نحو شايستهاى كه بشود در آن زندگى كرد و حيوان و نبات و
اشجار در آن پديد آيند، گسترده كرد.
و اينكه
گستردن زمين را به خداى تعالى نسبت داد به منزله تمهيد و مقدمه براى جمله ايست كه
به آن ملحق مىشود، چنان كه نظير اين را در آيه گذشته(اللَّهُ
الَّذِي رَفَعَ السَّماواتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها) گفتيم كه
مقدمه است براى جملات بعد.
(وَ جَعَلَ فِيها رَواسِيَ وَ أَنْهاراً)- ضمير در
فيها به كلمه ارض برمىگردد، و كلام طورى ريخته شده كه هر جمله،
فرع جمله قبلى خودش است، و غرض از آن- و خدا داناتر است- بيان تدبير خدا براى امور
سكنه زمين از انسان و حيوان است، كه چه تدابيرى در حركت آنها براى طلب رزق، و در سكونشان
جهت آسايش بكار برده و بهمين منظور زمين را گسترده كرد، كه اگر گسترده نمىكرد
انسان و حيوان نمىتوانست در آن ادامه زندگى دهد، و اگر هم يكسره گسترده مىشد و
در آن پستى و بلندى وجود نمىداشت باز هم صالح براى زندگى نبود، چون آبهايى كه در
آن ذخيره شده بر سطح آن جريان نمىيافت و زراعت و بستانى به وجود نمىآمد، و لذا
خداى تعالى كوههاى بلند و پاىبرجا در آن ميخكوب كرده و آنچه آب از آسمان
مىفرستد در آن كوهها ذخيره نموده و نهرهايى از اطراف آنها جارى و چشمههايى بر
دامنهها روان مىسازد، و كشتزارها و باغات را سيراب مىكند، و ميوههاى مختلف تلخ
و شيرين و تابستانى و زمستانى و اهلى و جنگلى ببار مىآورد، و شب و روز را كه دو
عامل قوى در رشد ميوهها و حاصلها است بر زمين مسلط مىسازد، آرى شب و روز سرما و
گرما را به وجود مىآورند و اين دو نيز در نضج و نمو و
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 11 صفحه : 396