تا انتظار داشته باشند با آوردنت معجزه‌اى كه ايشان پيشنهاد كرده‌اند هدايت شوند، و از ضلالت برهند، زيرا هدايت و ضلالت به دست خداست، او است كه بر اساس نظامى حكيمانه هر كه را بخواهد هدايت و هر كه را بخواهد گمراه مى‌كند.

و اما اينكه گفتند (لَسْتَ مُرْسَلًا)- تو فرستاده خدا نيستى در جوابشان همين يك دليل براى تو كافى است كه خدا در كلام خود به رسالت تو شهادت داده، و معارف حقه‌اى كه در قرآن تو است شاهد آنست.

از جمله حقايق باهر و واضحى كه در خصوص اين سوره آورده، حقيقتى است كه جمله‌(أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً ...)،[1] و جمله‌(أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ)[2] و جمله‌(يَمْحُوا اللَّهُ ما يَشاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ)[3] و جمله‌(فَلِلَّهِ الْمَكْرُ جَمِيعاً)[4] متضمن آنست.

[مكى بودن سوره رعد و اشاره به اقوال ديگر در اين مورد]

اين سوره بطورى كه از سياق آياتش و از مطالبى كه مشتمل بر آنست برمى‌آيد تماميش در مكه نازل شده، و از بعضى‌[5] از مفسرين هم نقل شده كه گفته‌اند: همگى آن مكى است مگر آخرين آيه آن كه در مدينه در شان عبد اللَّه بن سلام نازل شده، و اين قول را به كلبى و مقاتل نسبت داده‌اند.

و ليكن اين قول صحيح نيست، زيرا مى‌بينيم كه مضمون آخرين آيه آن، همان مضمون اولين آيه آنست كه فرموده:(وَ الَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ الْحَقُّ).

بعضى‌[6] ديگر گفته‌اند: تمامى سوره در مدينه نازل شده مگر دو آيه از آن، يكى آيه‌(وَ لَوْ أَنَّ قُرْآناً سُيِّرَتْ بِهِ الْجِبالُ ...)، و يكى هم آيه بعدى آن، و اين قول را به حسن و عكرمه و قتاده نسبت داده‌اند. اين نيز صحيح نيست، بخاطر مضامينى كه دارد، زيرا مضامين آن با وضعى كه مسلمين در مدينه داشتند تطبيق نمى‌كند.

بعضى‌[7] ديگر گفته‌اند: تنها آيه‌(وَ لا يَزالُ الَّذِينَ كَفَرُوا تُصِيبُهُمْ بِما صَنَعُوا قارِعَةٌ ...)، در مدينه، و بقيه در مكه نازل شده است. و گويا صاحب اين قول اعتماد كرده است بر وصفى كه‌

[1] و از آسمان، آبى فرستاد. سوره بقره، آيه 22.

[2] آگاه باشيد كه( تنها) با ياد خدا دلها آرام مى‌گيرد. سوره رعد، آيه 28.

[3] خدا هر چه را بخواهد محو و هر چه را بخواهد اثبات مى‌كند و اصل كتاب مشيت در پيش او است. سوره رعد، آيه 39.

[4] پس همه مكر و تدبيرها در نزد خدا است. سوره رعد، آيه 42.

[5] ( 5 و 6) تفسير مجمع البيان، ج 4، ص 135، ط بيروت.

[6] ( 5 و 6) تفسير مجمع البيان، ج 4، ص 135، ط بيروت.

[7] روح المعانى، ج 13، ص 84، ط بيروت.