بيرون كشيد، و جلوترش ذكر كرد، و آن مسئله ايمان به خدا بود كه فرمود: (بگوئيد به خدا ايمان مياوريم، و به همه احكامى كه بر ما نازل شده)، بدان جهت بود كه خصوص ايمان به خدا فطرى بشر بود، كه ديگر احتياج به معجزات انبياء نداشت.

بعد از ايمان به خداى سبحان، ايمان (به آنچه بر ما نازل شده) را ذكر كرد، و منظور از آن قرآن و يا معارف قرآنى است، و سپس آنچه را كه بر ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب نازل شده، و بعد از آن، آنچه بر موسى و عيسى نازل شده ذكر كرد، و اگر موسى و عيسى را از ساير انبياء جدا كرد و آنچه را بر آن دو نازل شده بخصوص ذكر كرد، بدان جهت بود كه در آيه شريفه روى سخن با يهود و نصارى بود، و آنها مردم را تنها بسوى آنچه بر موسى و عيسى نازل شده دعوت مى‌كردند.

و در آخر آنچه بر ساير انبياء نازل شده نام برد، تا شهادت نامبرده شامل همه انبياء بشود، و در نتيجه معناى ((لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ‌). بين احدى از انبياء فرق نمى‌گذاريم،) روشن‌تر گردد.

در اين آيه شريفه تعبيرها مختلف شده، از آنچه نزد ما و نزد ابراهيم و اسحاق و يعقوب بود، به عبارت (انزال) تعبير كرد، و از آنچه نزد موسى و عيسى و انبياء ديگر است، به (ايتاء)، يعنى دادن، تعبير فرمود.

و شايد وجهش اين باشد: كه هر چند تعبير اصلى كه همه جا بايد آن تعبير بيايد، همان (ايتاء) و دادن كتاب و دين است، هم چنان كه در سوره انعام بعد از ذكر ابراهيم و انبياء بعد و قبلش فرمود: ((أُولئِكَ الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ، وَ الْحُكْمَ، وَ النُّبُوَّةَ)، اينها بودند كه ما كتاب و حكم و نبوتشان داديم)[1] لكن از آنجايى كه لفظ (دادن) صريح در وحى و انزال نبود، و به همين جهت شامل حكمت لقمان هم ميشد، هم چنان كه فرمود: ((وَ لَقَدْ آتَيْنا لُقْمانَ الْحِكْمَةَ)، ما به لقمان هم حكمت داديم)[2]، و نيز فرمود: ((وَ لَقَدْ آتَيْنا بَنِي إِسْرائِيلَ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ وَ النُّبُوَّةَ)، ما به بنى اسرائيل هم كتاب و حكمت و نبوت داديم)[3].

و نيز از آنجايى كه هم يهوديان و هم مسيحيان ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و اسباط را از اهل ملت خود مى‌شمردند، يهوديان آن حضرات را يهودى و مسيحيان، مسيحى مى‌پنداشتند و معتقد بودند كه ملت و كيش حق از نصرانيت و يهوديت همان ملت و كيشى است كه به موسى و عيسى دادند.

[1]- سوره انعام آيه 89

[2]- سوره لقمان آيه 12

[3]- سوره جاثيه آيه 16