[معناى صلاح نفس و صلاح ذات و مراد از صالحين در قرآن‌]

اين بود معناى صلاح عمل، و اما معناى صلاح نفس، و صلاح ذات، ببينيم از قرآن در باره آن چه استفاده مى‌كنيم؟ يك جا مى‌فرمايد: ((وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ، مِنَ النَّبِيِّينَ، وَ الصِّدِّيقِينَ، وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ، وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً)، و كسى كه خدا و رسولش را اطاعت كند، اينچنين اشخاص با آن كسانى محشورند كه خدا بر آنان انعام فرمود، از انبياء، و صديقين و شهداء و صالحين كه نيكو رفقايى هستند).[1] جاى ديگر فرموده: ((وَ أَدْخَلْناهُمْ فِي رَحْمَتِنا، إِنَّهُمْ مِنَ الصَّالِحِينَ‌)، ما ايشان را در رحمت خود داخل كرديم بدان جهت كه از صالحان بودند)[2] و نيز از سليمان ع حكايت كرده كه گفت ((وَ أَدْخِلْنِي بِرَحْمَتِكَ فِي عِبادِكَ الصَّالِحِينَ‌) مرا برحمت خودت داخل در بندگان صالحت كن)[3] و در جايى ديگر مى‌فرمايد:(وَ لُوطاً آتَيْناهُ حُكْماً وَ عِلْماً)- تا جمله-(وَ أَدْخَلْناهُ فِي رَحْمَتِنا، إِنَّهُ مِنَ الصَّالِحِينَ)).[4] آنچه مسلم است اين است كه مراد از صالحين در اين آيات، مطلق هر كس كه صلاحيت رحمت عامه الهيه، و رحمت واسعه او را دارد، نيست، چون صلاحيت اين رحمت را تمامى موجودات دارند، ديگر معنا ندارد نامبردگان در اين آيات را بداشتن چنين صلاحيتى بستايد.

و نيز مراد، كسانى كه صلاحيت رحمت خاص به مؤمنين را دارند، نيست، چون هر چند بحكم آيه: ((وَ رَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‌ءٍ فَسَأَكْتُبُها لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ‌)، رحمت من همه چيز را فرا گرفته، و بزودى همه آن را بكسانى اختصاص مى‌دهم كه پرهيز كارى داشتند).[5] رحمت دوم خاص است، و لكن صالحان از متقيان خصوصى‌ترند، زيرا در ميانه طائفه مؤمن و متقى افراد انگشت‌شمارى صالحند، پس رحمت خاص متقين نمى‌تواند آن رحمتى باشد كه صالحان شايستگى آن را دارند، و حتما بايد رحمتى مهم‌تر از آن باشد.

و اين هم از قرآن كريم مسلم است، كه بعضى از رحمت‌ها را خاص بعضى از افراد مى‌داند، و مى‌فرمايد: ((يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشاءُ)، خدا رحمت خود را بهر كس بخواهد اختصاص ميدهد)،[6].

و نيز مراد از صالحين مطلق هر كسى كه صلاحيت ولايت، و قرار گرفتن در تحت سرپرستى خدا را دارد، نمى‌باشد، براى اينكه هر چند اين خصيصه از رحمت خاص قبلى خصوصى‌تر است، و هر چند صالحان نيز در تحت چنين ولايتى از خدا هستند، و خدا متولى‌

[1]- سوره نساء آيه 69

[2]- سوره انبياء آيه 86

[3]- سوره نمل آيه 19

[4]- سوره انبياء آيه 75

[5]- سوره اعراف آيه 156

[6]- سوره بقره آيه 105